مبانی نظری طرحواره درمانی، اضطراب اجتماعی و اهمال کاری تحصیلی ,

مبانی نظری طرحواره درمانی، اضطراب اجتماعی و اهمال کاری تحصیلی

در قالب word , و در 57 صفحه و قابل ویرایش دارای منابع سال 1402 و2023

فهرست مطالب

طرحواره درمانی
مفاهیم طرحواره
منشأ طرح‌واره‌ها
طرحواره درمانی یانگ
حیطه‌های طرحواره‌ها
1- رها شدگی ـ بی‌ثباتی
2- محرومیت هیجانی
3- بی‌اعتمادی ـ بد رفتاری
4- نقص ـ شرم
5- انزوای اجتماعی ـ بیگانگی
6- وابستگی ـ بی‌کفایتی
7- آسیب‌پذیری نسبت به صدمه یا بیماری
8. - گرفتار ـ خودتحول نایافته
9 - شکست
حیطه‌ی سه: حد و مرزهای مختل ( محدودیت های مختل)

10- استحقاق ـ بزرگ منشی
حیطه‌ی چهار: هدایت شدن توسط دیگران (دیگر جهت مندی)
12- اطاعت
13- ایثار
14- پذیرش جویی ـ جلب توجه
حیطه‌پنج: گوش به زنگی بیش از حد و بازداری
15- منفی گرایی ـ بدبینی
16- بازداری هیجانی
17- معیارهای سرسختانه/ عیب‌جوبی افراطی
18- تنبیه
سبک¬های طرحواره
انواع سبک¬های طرحواره¬ای
اختلال اضطراب اجتماعی
شیوع اختلال اضطراب اجتماعی
تفاوت‌های جنسیتی در اضطراب اجتماعی
سبب شناسی
تبیین‌های روان پویشی
تبیین‌های انسانی نگر و هستی نگر
تبیین‌های رفتاری
تبیین‌های شناختی
الگوی طرحواره‌ای بک
مدل کلارک و ولز (1995)
مدل راپی و هیمبرگ (1995)
مدل هافمن و بارلو (2002)
تبیین‌های مبتنی بر عوامل فرهنگی- اجتماعی
تبیین‌های زیستی
مدل کیمبرل (2008)
نظریه تکاملی اضطراب اجتماعی گیلبرت
مدل راپی و اسپنس (2004)
راهبردهای درمانی اضطراب اجتماعی
روان درمانی
رفتاردرمانی
مواجهه درمانی
آموزش مهارت‌های اجتماعی
شناخت درمانی
همایندی
مقایسه با دیگر سازه‌ها
اختلال اضطراب اجتماعی و کم‌رویی
اختلال اضطراب اجتماعی و آگورافوبیا
اختلال اضطراب اجتماعی و اضطراب طبیعی
اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال شخصیت اجتنابی
اهمال کاری تحصیلی
شیوع اهمال کاری
ویژگی های افراد اهمال کار
نظریه های اهمال کاری
نظریه رفتار گرایی
نظریه فیزلوژیک
نظریه روان کاوی
نظریه شناختی
نظریه خود ناتوان سازی
نظریه تمرد
نظریه انتظار تنزل یافته
علل اساسی اهمال کاری
کمال گرایی
اضطراب و افسردگی
باورهای وسواسی
باورهای فرا شناختی
سبک تربیتی – اهمال کاری
پیامدهای اهمال کاری تحصیلی
پیشینه پژوهش
پژوهش های داخلی
پژوهش های خارجی
منابع فارسی
منابع لاتین

طرحواره درمانی
شاید بتوان گفت طرحواره یک بسته حافظه ایست که محتوای آن را آموزه¬های فرد در طول زمان شکل می¬دهد. باید توجه داشت که در روند پدیدایی طرحواره¬ها عواملی مثل بنیادهای زیستی فرد و عوامل مربوط به محیط تربیتی او مثل محیط خانواده، فرهنگ، تجارب وی در فرایند رشد، رخدادهای بزرگ و. .. تاثیر می¬گذارند. این بسته حافظه¬ای مثل یک فیلتر بزرگ و پیچیده بر سر راه اطلاعات ورودی به حافظه و همچنین اطلاعات موجود در حافظه عمل کرده و با سرند، دسته¬بندی، و سازمان دهی، شکل-گیری معانی جدید را در ذهن ممکن می¬سازد. طرحواره¬ها فراتر از یک باورند آنها ما را برای مقوله بندی اطلاعات و  پیش¬بینی رخدادها توانا می¬سازند. یک طرحواره در برگیرنده مجموعه¬ای از خاطرات، هیجان-ها، حس¬های بدنی و شناخت¬هاست. ویژگی مقاوم بودن و سخت جانی طرحواره¬ها آنها را در صدر فهرست چالش¬های کسانی می¬گذارد که در حرفه¬شان با "تغییر" سر و کار دارند (یانگ، کلوسکو و ویشار، 2012؛ ترجمه حمید پور و اندوز، 1401).
مفاهیم طرحواره
طرحواره، یک ساختار شناختی به منظور غربال کردن، کدگذاری و ارزیابی محرکی است که ارگانیسم در معرض آن قرار گرفته است. براساس ماتریکس طرح‌واره‌ها، فرد قادر می‌شود تا خود را در ارتباط با زمان و فضا جهت‌یابی کند و تجربه‌های خود را به روش معنی‌داری طبقه‌بندی و تفسیر کند (یانگ و کلوسکو، 2016؛ ترجمه حمیدپور، پیرمرادی و گلی زاده، 1399).
بک و همکاران (1990) معتقدند که در حیطه‌ی آسیب‌شناسی روانی، واژه‌ی طرحواره در مورد ساختارهایی با محتوای شخصی شده با خصایص فردی به کار می‌رود، که در اثر اختلالاتی از جمله افسردگی، اضطراب، حملات هراس و وسواس‌ها فعال می‌شوند (بارلو ،2012؛ به نقل از علوی نژاد، 1400).
مفهوم طرحواره ریشه در روانشناسی شناختی، تحول شناخت، روانشناسی خود، و نظریه دلبستگی دارد. در حیطه‌ی روانشناسی شناختی، واژه‌ی طرحواره شناختی دارای معانی متعددی است، که این تعاریف در حیطه‌ی گسترده‌ای از ساختارهای شناختی قابل دستیابی تا غیر قابل دستیابی متفاوت هستند (ون وریسکوجیک، برویرسن و نادروت، 2018؛ ترجمه کاربخش، 1400).
به طور کلی، طرحواره‌ها به عنوان باورهای بنیادین ناکارآمد در نظر گرفته می‌شوند، که توسط یک آماج فعال می‌شوند. طرحواره‌ها، تم‌های بادوام و ثابتی هستند که برای هر فرد اختصاصی هستند. طرحواره‌ها در طول دوران کودکی شکل گرفته‌اند و در واقع، حاصل تلاش فرد به منظور انطباق با رویدادهای زندگی و موقعیت‌های محیطی هستند. زمانی که طرحواره‌ای فعال می‌شود، تبدیل به اتاق فرمان افکار خودآیند منفی می‌گردد و به طور منفی موجب سوگیری در اطلاعات می‌شود. در حقیقت، طرحواره‌ها ذخیره می‌شوند تا هنگامی که تحت شرایط خاصی فعال شوند. به عبارت دیگر، این نشانه‌های موقعیتی، همان حافظه‌ی فرد هستند. این بدان معناست که باید طرحواره‌ را یک مفهوم وسیع در نظر بگیریم، نه این که صرفاً به آن به عنوان مجموعه‌ای از شناختواره‌ها نگاه کنیم (جیمز  و همکاران،2012 ؛ به نقل از اوجاقلو، 1401).
طرحواره بالاترین سطح تعمیم یافته‌ی شناخت است، که به تغییر مقاوم است و تأثیر عمیق و قدرت‌مندی در شناخت‌واره‌ها و هیجان‌های فرد دارد. افکار خودآیند منفی و مفروضه‌های بنیادین بینابینی به¬طور شدیدی تحت تأثیر طرح‌واره‌ها قرار می‌گیرند و این تأثیر به خصوص زمانی قدرت‌مندتر است که طرحواره‌ها فعال شوند (مرواریدی، 1395).

اختلال اضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی یک گستره تشخیصی نسبتاً جدید است و برای اولین بار به عنوان یک تشخیص جداگانه در DSM-III (1980) مطرح شد. DSM-III-TR (1987) دو نوع اضطراب اجتماعی را متمایز کرد:
1) اضطراب اجتماعی تعمیم یافته  ؛
2) اضطراب اجتماعی خاص (جاهدی، 1402)
با مروری بر ادبیات اضطراب اجتماعی می‌توان به این نکته پی برد که در مقاطع تاریخی، اختلال اضطراب اجتماعی با نام‌های متفاوتی مانند هراس اجتماعی، اختلال اضطراب اجتماعی و اضطراب اجتماعی مشخص شده است. این تفاوت در نامگذاری بیشتر به دلایل تاریخی برمی‌گردد تا دلایل کیفی. برخی از مولفین اختلال اضطراب اجتماعی را عنوان مناسب‌تری برای این اختلال دانسته‌اند، زیرا مشکلاتی که همراه این اختلال است بسیار فراگیرتر از هراس بوده و بر حوزه‌های بهنجار زندگی بسیار تاثیرگذار است (هونت، 2019). هر چند در حال حاضر هراس اجتماعی و اختلال اضطراب اجتماعی در DSM- IV به یک معنا و مفهوم به کار می‌روند. بر طبق این دسته بندی اضطراب اجتماعی را به 3 نوع تقسیم می‌شود:
تیپ عملکردی که طی آن فرد نمی‌تواند اعمال خاصی مانند سخنرانی، خواندن یا نوشتن را در انظار عمومی انجام دهد (اعمالی که به هنگام تنهایی به راحتی از پس آن بر می‌آید).
تیپ محدود که طی آن اضطراب فقط در موقعیت‌های خاص اجتماعی ایجاد می‌شود، نظیر صحبت کردن با رییس.
تیپ فراگیر که طی آن اغلب موقعیت‌های اجتماعی، اضطراب یا وحشت‌زدگی را برای فرد ایجاد می‌کند(جاهدی، 1402). حال آنکه در بعضی از منابع اضطراب اجتماعی را فقط در دو نوع فراگیر و غیر فراگیر تقسیم‌بندی می‌کنند؛ که اضطراب صحبت کردن در جمع را جز نوع غیرفراگیر می‌دانند اضطراب اجتماعی دربرگیرنده اختلال اجتنابی دوره کودکی نیز هست. به اعتقاد دیکسون و مک لئود (2004) اضطراب اجتماعی به طور برجسته با ترس شدید از شرمنده شدن یا بی‌عرضه به نظر رسیدن همراه است و به دنبال آن اجتناب از موقعیت‌های تعامل اجتماعی ایجاد می‌شود (نیکول برادون، 2023).
شیوع اختلال اضطراب اجتماعی
اختلال اضطراب اجتماعی رایج‌ترین اختلال اضطرابی و سومین اختلال شایع روان‌پزشکی درمیان بزرگسالان است. اطلاعات ناهماهنگی در مورد فراوانی اضطراب اجتماعی وجود دارد. پژوهش‌های غربی تخمین می‌زنند که حدود 40 میلیون نفر مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی هستند؛ اما تنها 5 میلیون نفر مبتلا به این اختلال تشخیص داده می‌شوند. میزان شیوع 12 ماهه این اختلال، 8/6 درصد و شیوع آن در طول عمر حداقل دو برابر گزارش شده است (نیکول برادون، 2023).

علل اساسی اهمال کاری
طبق تحقیقات انجام شده در طی سال های اخیر عوامل متعددی به عنوان علل زمینه ساز اهمال کاری شناسایی شده اند که درقسمت زیر به آنها اشاره می‌شود. در مجموع اهمال کاری در فعالیت ها از سه ناراحتی منشا می‌گیرد(داورپناه و همکاران، 1398) :
الف) احساس خود کم بینی
هر فردی ممکن است در مواقعی از زندگی احساس خود کم بینی می‌کند. یعنی شخصیت خود را در مرتبه ی پایین تر از آنچه هست می‌پندارد و از این جهت دچار رخوت، ناراحتی و احساس بی ارزشی می‌شود. گاهی برخی افراد به دلایل متعددی موفق به انجام فعالیت های خود در زمان مشخص نمی‌شوند، در نتیجه احساس شرمندگی می‌کنند و به خود می‌گویند "من آدم خوبی نیستم زیرا کارم را به موقع انجام نداده ام" یقینا کسی که در ارزش وجودی خود دچار شک و تردید می‌شود. آمادگی انجام فعالیت خود را به درستی ندارد. با عباراتی نظیر "باید، لازم است، و ..." او را مجبور به انجام کاری می‌کنید و از او می‌خواهید به درستی آن را به انجام رساند. چنانچه توانایی انجام آن را در حد مطلوب نداشته باشد، باید به وی حق دهید که خود را ضعیف و ناکارآمد تصور کند و در انجام کارها دچار تعلل شود. شخص اهمال کار فکر می‌کند که دیگر افراد او را با صفت اهمال کاری می‌شناسند، لذا این امر با گذشت زمان موجب نقش بستن این تصور در وجود او می‌شود .از سوی قبول این دیدگاه که فرد خود را اهمال کار بداند سبب ادامه رفتار اهمال کارانه او خواهد شد(داورپناه و همکاران، 1398).
ب) پایین بودن سطح تحمل (سرخوردگی)
پرتوقعی در حقیقت عامل اصلی سرخوردگی است .علاقه دارید در دوره تحصیلی خود بهترین نتایج را کسب کنید یا فکر می‌کنید باید در امتحانات تمامی دروس بالاترین عملکرد را نشان دهید. این همان پرتوقعی است که به آن اشاره کردیم و طرز نگرشی است که شما را به اهمال کاری سوق می‌دهد. زیرا بیم دارید که پیشرفت شما در حد انتظارتان نباشد، فلذا تلاش و کوشش لازم را به کار نمی‌برید و در نتیجه نسبت به کار بی علاقه می‌شوید و این امر خود منجر به تعویق انداختن اهدافتان می‌شود. اگربه پیشرفت هدف های خود امیدوار نیستید وهمواره این تفکر ذهن شما را به خود مشغول می‌دارد که از پس آن برنمی آیید، بدانید که به تدریج میزان اضطراب و نگرانی شما از عدم موفقیت در آن افزایش خواهد یافت .پس عدم تحمل در برابر مشکلات، اغلب موجب وقفه و رکود در پیشرفت کار می‌شود و برعکس تحمل و پافشاری در برابر مشکلات، موجب نیرومند شدن و فائق آمدن برآن ها می‌شود (داورپناه و همکاران، 1398).

پیشینه پژوهش
پژوهش های داخلی
مظاهری و همکاران(1402) پژوهشی تحت عنوان اثر بخشی آموزش مشاوره گروهی فراشناختی بر کاهش اهمال کاری تحصیلی انجام دادند؛ روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه گواه و آزمایش بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسطه اول (هفتم تا نهم) بودند که از بین آنها به شیوه نمونه گیری هدفمند و بر اساس ملاک های ورود به نمونه پژوهش تعداد ۴۰ نفر انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند؛ ابتدا هر دو گروه به وسیله پرسشنامه اهمال کاری تحصیلی سواری (۱۳۹۰) مورد پیش آزمون قرار گرفتند و در ادامه فقط دانش آموزان گروه آزمایش تحت ۸ جلسه شناخت آموزش راهبردهای فراشناختی قرار گرفتند. بعد از اعمال متغیر مستقل در ۸ جلسه ۶۰ دقیقه ای بر گروه آزمایش، هر دو گروه مجدا به وسیله همان آزمونها مورد ارزیابی قرار گرفتند؛ پرسشنامه ها بوسیله نرم افزار spss و روش تحلیل کوواریانس مورد تجریه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد آموزش مشاوره گروهی فراشناختی بر کاهش اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان موثر بوده است.
اباذری، مظاهری و شیرازی(1402) پژوهشی تحت عنوان تعیین اثربخشی طرحواره درمانی بر کاهش کمال گرایی منفی در داوطلبان دختر کنکورسراسری دارای اضطراب امتحان انجام دادند. این پژوهش مطالعه ای کاربردی از نوع نیمه تجربی، با طرح پیش آزمون، پس آزمون و گروه پیگیری با گروه کنترل است. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش کلیه دانش آموزان دختر پایه دوازدهم شهرستان فلاورجان بودند تعداد ۴۰ نفر به روش نمونه گیری در دسترس به عنوان نمونه انتخاب و به روش تصادفی در دو گروه ازمایش((۲۰نفر و گروه کنترل (۲۰) نفر قرار گرفتند.ابزار گردآوری اطلاعات این پژوهش پرسشنامه اضطراب امتحان فریدمن و جاکوب (۱۹۹۷)، پرسشنامه کمال گرایی هیل و همکاران (۲۰۰۴) و جلسات طرحواره درمانی گل محمدیان و دکتر علیرضا رشیدی و گونا صیادی (۱۳۹۵) بود. تحلیل داده ها با آزمون تحلیل کو واریانس با استفاده از نرم افزار آماری ۱SPSS نسخه ۲۳ انجام شد. نتایج نشان داد در گروه آزمایش بین میانگین نمرات کمال گرایی منفی در مقایسه مراحل پیش آزمون- پس آزمون و پیش آزمون- پیگیری تفاوت معناداری وجود دارد به این معنی که میزان کمال گرایی منفی در گروه آزمایش به طور معناداری کاهش پیدا کرده است.

پژوهش های خارجی
کوکاک و کلیلک (2023) پژوهشی تحت عنوان بررسی تأثیر مشاوره گروهی مبتنی بر طرحواره درمانی بر استرس انتظار تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی انجام دادند. این پژوهش یک مطالعه ارزیابی اولیه برای تعیین اینکه آیا مشاوره گروهی مبتنی بر طرحواره درمانی بر استرس انتظار تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی تأثیر دارد یا خیر است. در این تحقیق از طرح کرت های خرد شده 2×3 استفاده شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استرس انتظارات تحصیلی استفاده شد. تأثیر مشاوره گروهی مبتنی بر طرحواره درمانی بر استرس انتظار تحصیلی با استفاده از آنالیز واریانس دو عاملی برای اندازه گیری های ترکیبی مورد آزمایش قرار گرفت. در نتیجه تجزیه و تحلیل، اثر مداخله * زمان با توجه به استرس انتظار تحصیلی معنادار بود. یافته های به دست آمده در این مطالعه نشان می‌دهد که مشاوره گروهی مبتنی بر طرحواره درمانی کاهش قابل توجهی در سطح استرس انتظارات تحصیلی نوجوانان ایجاد می‌کند و این کاهش ادامه دارد، همانطور که در آزمون پیگیری نشان داده شده است. در نتیجه می‌توان گفت که برنامه مشاوره گروهی مبتنی بر طرحواره درمانی که به عنوان یک مطالعه ارزشیابی اولیه تدوین شده است، پتانسیل کاهش سطح استرس انتظار تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی را دارد.

منابع فارسی
آقایی،احمد (۱۳۹۸). مقایسه اثر بخشی طرحواره درمانگری و زوج درمانگری هیجان مدار به صورت گروهی بر رضایت از زندگی و طرحواره ای سازش نایافته زوجین. رساله دکترا، رشته روانشناسی عمومی، دانشگاه ازاد اسلامی واحد سیستان و بلوچستان.
امام زمانی، زهرا(۱۴۰۲).اثربخشی طرحواره درمانی بافتاری بر تنظیم هیجان، مشکلات بین فردی، نشانه¬های جسمانی دردناک و ترس از ارزیابی منفی و مثبت در افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی: طرح تک آزمودنی. رساله دکترا روانشناسی بالینی،دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، سنندج،
آنتونی، مارتین ام، سوینسون، ریچارد (۱۴۰۰).کتاب کار اضطراب اجتماعی و کمرویی. مترجم:جواد خلعتبری، تبسم بحرینی، لیلا سجادی. انتشارات: نثر ثالت، تاریخ تالیف اثر به زبان اصلی،۲۰۰۴.
انجمن روانشناسی آمریکا (2013). راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی. (ویراست پنجم).ترجمه: یحیی سید محمدی. (1393). تهران: نشر روان.
اوجاقلو سارا؛ (۱۴۰۱). اثر بخشی طرحواره درمانی بر احساس تنهایی و ناگویی هیجانی زوجین دارای تعارض.پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته مشاوره خانواده،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب.
پیغامی، نگار؛ (۱۴۰۰).اثر بخشی اموزش فنون طرحواره درمانی بر اضطراب امتحان و خود پنداری دانش آموزان دارای افت تحصیلی. پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته روانشناسی بالینی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب.
جاهدی،رباب (۱۴۰۲). فراتحلیل اثربخشی مداخلات مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب اجتماعی. رساله دکترا،روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تبریز.
جعفری، بیژن(1397). خداحافظی با اهمال کاری. انتشارات: سخنوران.

منابع لاتین

Ashraf, M. A., Sahar, N. E., Kamran, M., & Alam, J. (2023). Impact of Self-Efficacy and Perfectionism on Academic Procrastination among University Students in Pakistan. Behavioral Sciences, 13(7), 537.‏
Borowski, S.K, Zeman, J., & Braunstein, K. (2018). Social anxiety and socioemotional functioning during early adolescence: The mediating role of best friend emotion socialization. Journal of Early Adolescence 38(2), 238-260. Doi:l0.1177/0272431616665212
Cheng, S. L., Chang, J. C., Quilantan‐Garza, K., & Gutierrez, M. L. (2023). Conscientiousness, prior experience, achievement emotions and academic procrastination in online learning environments. British Journal of Educational Technology.‏
Choi, J. A., & Yang, J. Y. (2024). The intrapsychic process of academic procrastination: How should-thinking aggravates self-regulatory failure. Learning and Individual Differences, 109, 102397.‏
Eken E. (2017).The role of early maladaptive schemas on romantic relationships: a review study. PEOPLE:International Journal of Social Sciences;16;3(3).
Farrell, J. Show, I.(2018). Experiencing Schema Therapy from the Inside Out: A Self-Practice/Self-Reflection Workbook for Therapists. The Guilford Press.