مقاله و مبانی نظری صنایع دستی و هنرهای سنتی ,

مبانی نظری و پیشینه پژوهش تعاریف و مفاهیم صنایع دستی و هنرهای سنتی (فصل دوم)

در قالب WORD ودر 61 صفحه وقابل ویرایش

فهرست مطالب

مقدمه    16
1-2- تعاریف جهانی صنایع دستی    18
1-1-2- تعاریف هنرهای سنتی و صنایع دستی در ایران    19
2-1-2- مشخصات کلی صنایع دستی    20
3-1-2- ویژگی های صنایع دستی ایران    21
4-1-2- دسته بندی رشته های صنایع دستی ایران    21
5-1-2- نقش صنایع دستی در توسعه اقتصادی – اجتماعی جامعه    24
6-1-2- اثرات تولید صنایع دستی بر اقتصاد ملی    25
7-1-2- موقعیت جهانی صنایع دستی    30
8-1-2- موقعیت اقتصادی صنایع دستی در ایران    31
9-1-2- طبقه بندی صنایع دستی    34
10-1-2- مصرف کنندگان صنایع دستی    37
11-1-2- رفتار خرید صنایع دستی گردشگران    38
1-11-1-2- گونه شناسی خریداران    40
2-11-1-2- معیارهای انتخاب صنایع دستی توسط گردشگران    41
2-2- چارچوب کلان نظری    45
1-2-2- توسعه گردشگری و اثرات اقتصادی    45
1-1-2-2- اثرات اقتصادی توسعه گردشگری بر صنایع دستی    47
1-1-1-2-2- گردشگری و کارآفرینی    50
1-1-1-1-2-2- انواع کارآفرینی ها در گردشگری    51
2-1-1-1-2-2- تعریف SMEs    53
3-1-1-1-2-2- گردشگری و کارآفرینی در صنایع دستی:    55
2-1-1-2-2- گردشگری و افزایش اشتغال    56
3-1-1-2-2- گردشگری و افزایش درآمد صنعتگران    58
3-2- مدل مفهومی تحقیق    60
4-2- پیشینه تحقیق    61

منابع

مقدمه:
بنابر اعلام "سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل" (UNWTO)، به رغم بی ثباتیهای اقتصادی، آمار گردشگران بین المللی برای نخستین بار در سال 2012 از مرز یک میلیارد نفر عبور کرده است.   
همچنین پیش بینی ها حاکی از روند رو به رشد فعلی در سالهای آتی دارد.  گزارش این سازمان نشان می‌دهد آمار گردشگران بین المللی با 4 درصد افزایش از 996 میلیون نفر در سال 2011 به350 /1 میلیارد نفر در سال 2012 رسیده است.  صنعت سفر وگردشگری در حال تبدیل شدن به یکی از قویترین موتورهای رشد در هزاره جدید است (سازمان جهانی جهانگردی). با توجه به این رشد چشمگیر و اهمیت اقتصادی، گردشگری ابزاری کارآمد برای دستیابی به توسعه ی اقتصادی و اجتماعی در مناطق مقصد به شمار می‌رود.   
توسعه این صنعت به عنوان منبع ارزشمند ایجاد منافع اقتصادی متعدد از قبیل درآمد ارزی، افزایش با ثبات فرصت های شغلی، بهبود درآمد نیروی کار، تنوع اقتصادی و رشد درآمدهای مالیاتی مناطق گردشگر پذیر شناخته شده است.  بعلاوه توسعه گردشگری محرکی برای تنوع اقتصاد و توسعه سایر صنایع شده است.  تا آن حد که می‌توان گفت در مقایسه با سایر اشکال توسعه اقتصادی، افزایش آمد و شد گردشگران بهبود تقریبا سریع تری در سطح رفاه زندگی مردم بومی ایجاد می‌کند ( اپرمان، 1996).
یکی از صنایعی که گردشگری می‌تواند بر آن اثرگذار باشد، بخش صنایع دستی است. بهره وری صنایع دستی معمولا رابطه مستقیم با توسعه صنعت گردشگری دارد و در اغلب موارد این دو بخش مکمل یکدیگر در توسعه اقتصادی به شمار می‌آیند. تولید صنایع دستی برای بازار گردشگران به تنوع اقتصاد محلی کمک می‌کند. این مساله به خصوص در مناطق کمتر توسعه یافته مصداق بیشتری دارد (شفقتی و همکاران ،2013).
تولید صنایع دستی فرصت توسعه اقتصادی برای بسیاری از کشورها را فراهم کرده است و به عنوان ابزاری در بهبود وضعیت زندگی افراد فعال در این بخش به کار می‌رود.  همچنین این بخش سهم مهمی در صادرات کشورهای در حال توسعه دارد. با توجه به ماهیت صنایع دستی می‌توان اهمیت این بخش را در زمینه فرهنگی و اقتصادی جستجو کرد. صنایع دستی یک کشور نشان دهنده سنت ها و فرهنگ هر کشور و منطقه است و بخش مهمی از هویت فرهنگی را تشکیل می‌دهد.  از سوی دیگر صنایع دستی فرصت های زیادی برای اشتغال فراهم کرده و وسیله ای برای کسب درآمد ارزی محسوب می‌شود.  صنایع دستی فعالیتی با مقیاس کوچک است و به سرمایه گذاری کمی نیازمند است.  این صنعت فعالیتی کاربر محسوب می‌شود.  این بخش نقش مهمی در کشورهای در حال توسعه و همچنین توسعه یافته بازی می‌کند.  این بخش می‌تواند مشاغل زیادی برای بخش وسیعی از صنعتگران به خصوص در نواحی روستایی و نیمه شهری ایجاد کند و ارز خارجی معتبر برای کشورها به ارمغان آورد در حالیکه از میراث فرهنگی نیز محافظت می‌کند.  این صنعت پتانسیل زیادی در زمینه ایجاد پایداری نه تنها برای میلیونها نفری که در این زمینه فعالیت می‌کنند بلکه برای افرادی که تازه به این صنعت وارد می‌شوند دارد (ضرغام،1385).
کمک به ترویج و توسعه صنایع و کسب و کارهای کوچک و متوسط مقیاس منجر به جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها می‌شود.  صنایع دستی نیز به دلیل ماهیت کوچک مقیاس بودن این فعالیت می‌تواند در صورت توسعه منجر به کاهش مهاجرت ،که بسیاری از کشورهای در حال توسعه با آن مواجه اند، شود.  شمار زیادی از صنعتگران در کشورهای در حال توسعه را زنان تشکیل می‌دهند و درآمد اضافی که آنان برای خانوارها فراهم می‌کنند به کاهش فقر در میان آنها کمک کرده است همچنین اشتغال در صنایع دستی فرصت های برابری را برای زنان ایجاد کرده است تا همپای مردان دستمزد دریافت کنند که این امر به بهبود وضعیت آنها در کشورهای در حال توسعه کمک کرده است.  برای این کشورها و کشورهای جهان سوم درآمد حاصل از فروش صنایع دستی و صادرات آن بسیار اهمیت دارد برای مثال در سال 2000 هند به میزان 1. 68 میلیارد دلار عایدی از فروش و صادرات صنایع دستی داشته است (بچلر و وب، 2002) .
ایران با داشتن 350 رشته تولیدی در صنایع دستی به عنوان کشوری که دارای متنوع ترین رشته های تولیدی در این زمینه است، نیازمند توجه به راه های توسعه این صنعت و استفاده از منافع آن است.
بدون وجود بازار بسیاری از مهارت های سنتی به دلیل کمبود تقاضا از بین خواهد رفت. اعتقاد بر این است که گردشگری یکی از راه های اصلی توسعه و رونق صنایع دستی محسوب می‌شود.  با توجه به افزایش آمار جهانی گردشگران بین المللی بازار صنایع دستی و سوغات فرصت های زیادی را پیش رو دارد (اکانر، 2006) .
گردشگری می‌تواند نقش موثری در ایجاد اشتغال، ایجاد و افزایش درآمد، رشد اقتصادی، کاهش فقر، افزایش کیفیت زندگی صنعتگران و خانواده های آنها داشته باشد.  در این میان نه تنها صنعتگران بلکه کل زنجیره ارزش در صنایع دستی که شامل تامین کنندگان مواد خام، توزیع کنندگان، حمل کنندگان و فروشندگان می‌شود نیز به تبع از توسعه گردشگری سود خواهند برد ( همان).
به استناد مجموعه نظرهای منعکس شده در گزارشهای نخستین همایش بین المللی گردشگری و صنایع دستی، گردشگران خارجی که از ایران بازدید کرده اند علاقه شدیدی به صنایع دستی ایران از خود نشان می‌دهند که این مساله لزوم توجه به این بخش و توجه به آثار اقتصادی توسعه گردشگری بر بخش صنایع دستی و شکوفایی آن را دو چندان می‌کند.
 
1-2- تعاریف جهانی صنایع دستی
بر طبق تعریف یونسکو در سمپوزیوم بین المللی صنایع دستی و بازار بین المللی در سال 1997، صنایع دستی را میتوان به عنوان محصولاتی که به طور کامل با دست ساخته می‌شوند و یا در ساخت آن از ابزارهای بسیار ساده استفاده می‌شود، تعریف کرد. همچنین در این تعریف اشاره شده است که می‌توان در تولید این محصولات از ابزارهای مکانیکی نیز استفاده کرد تا جاییکه استفاده صنعتگر از دست سهم قابل توجهی از تولید نهایی را در بر بگیرد. صنایع دستی از مواد خام بومی ساخته میشوند و می‌تواند به تعداد نامحدودی تولید شوند. این محصولات می‌تواند کاربردی، زیبایی شناسانه، تزئینی، سنتی، اجتماعی و یا نمادین باشند (پرتال رسمی یونسکو).
دولت های کانادا و استرالیا صنایع دستی را محصولاتی می‌دانند که حتما دارای مشخصات کشور و منطقه ای باشند که در آن تولید می‌شوند. به علاوه مواد خام نیز نباید توسط ماشین آلات تولید شده باشد و در روند پردازش آنها باید از نیروی برق کمترین استفاده به عمل آمده باشد. علاوه بر آن شورای ملل متحد برای طبقه بندی تعرفه های توسعه و تجارت تعریفی از صنایع دستی ارائه داده است با این مضمون: کالاهایی که از ابتدا به وسیله دست تولید می‌شوند و ویژگی های سنتی و هنری را در درون خود دارند که مخصوص منطقه ای است که در آن تولید شده اند و به وسیله صنعتگرانی تولید شده اند که در محیط صنعت روستایی زندگی می‌کنند. همچنین در حوزه بازاریابی صنایع دستی اوه به قانونی ترین تعاریف از صنایع دستی اشاره می‌کند که شامل زیرمجموعه های مختلفی از سه جنبه اصلی است: محصولاتی بر اساس مشخصات جامعه – سازمان، تولید به وسیله دست از ابتدا و ظاهر زیبا که معرف فرهنگ تولیدکننده کالا است (اوه،2007) .
در تعریف سازمان جهانی جهانگردی ،صنایع دستی بیان منحصر به فرد از فرهنگ یا جامعه ای خاص از طریق صنعتگری و مواد محلی است و بخش مهم مولد برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه محسوب میشود. ماهیت خاص صنایع دستی مشتق از ویژگی های متمایز آنها که می‌تواند به صورت کاربردی،زیبایی شناسانه، هنری، خلاقانه همچنین دارای ماهیت فرهنگی، تزئینی، سنتی، نمادهای مذهبی و اجتماعی و بسیار با اهمیت باشد، است. صنایع دستی از مواد خام ساخته میشود و میتواند به تعداد نامحدود تولید شود اما این محصولات باید دارای ارزش هنری باشند و میتوانند به صورت کاربردی و غیره باشند. در تمام تعاریف ،صنایع دستی عبارتند از بیان منحصر به فردی که نشاندهنده فرهنگ و سنت و میراث یک کشور است (وب سایت رسمی سازمان جهانی جهانگردی).

محققانی که با صنایع دستی به عنوان یک پدیده اجتماعی برخورد می‌کنند، صنایع دستی را با هدف اندازه گیری وتحلیل تعریف می‌کنند. برای مثال لیترال (1990) صنایع دستی را به طور مفهومی این گونه تعریف میکند: شئ که تولید شده است تا عملکردهای سودمندی و تشریفاتی داشته باشد درحالیکه اشیا هنری برای تزئین و جنبه های زیبایی شناختی خلق می‌شوند (لیترل،1990).