مقاله و مبانی نظری و پیشینه تحقیق معنادرمانی ,

مقاله و مبانی نظری و پیشینه تحقیق معنادرمانی

در قالب word و در 36 صفحه و قابل ویرایش و دارای منابع سال 1402 و 2023

فهرست مطالب
1-2-بخش اول: معناداری 
1-1-2-کسب معنا 
2-1-2-معنا درمانی 
3-1-2-شش ویژگی معنا درمانی 
4-1-2-پایه های نظری و فلسفی معنا درمانی 
5-1-2-مجموعه اول 
1-5-1-2-آزادی اراده 
2-5-1-2-معناجویی 
3-5-1-2-معنای زندگی 
6-1-2-مجموعه دوم 
1-6-1-2-ارزش های خلاق 
2-6-1-2-ارزش های تجربی 
3-6-1-2-ارزشهای نگرشی 
7-1-2-مجموعه سوم (مجموعه غمانگیز زندگی) 
1-7-1-2- معنای رنج 
2-7-1-2-گناه وجودی 
3-7-1-2-آگاهی از گذرا بودن زندگی 
8-1-2-ناکامی وجودی 

1-2-بخش اول: معناداری
1-1-2-کسب معنا
  از دیدگاه روانشناسی، ما در رابطه با معنا و مفهوم زندگی با رویکردهای متفاوتی روبرو هستیم که هدف بسیاری از این رویکردها سلامت روان و گاه خودشکوفایی فرد است. از جمله ویژگی های یک فرد سالم معنادار است. معنی داری یکی از نیازهای انسان و از ارزش های وجودی افراد خودشکوفاست و نقطه مقابل آن بی معنی بودن است که نوعی آسیب است و از ویژگی های شخصیت های ناسالم به شمار می‌رود (بستنگر و قمری، 2022). مطابق با تعریف، زندگی معنا دار بیشتر به عنوان یک فرآیند باورهای فردی است تا یک منبع نهایی از محتوای باورها. بر این اساس، هر چه فرد به ارزشهای بیشتری باور داشته و متعهد باشد، احساس میکند که زندگی اش از معنای بیشتری برخوردار است (پارکر، 2022).
تمرکز معنادرمانی معطوف به ارزش‌ها و معانی در جهان است که فرد باید با فراموش کردن خود به صورت خود متعالی به آن متمایل شود، هدف اصلی تحلیل وجودی شخصی با ظرفیت‌های شخصی خود است که باید در روان‌درمانی فعال شود. این دیدگاه به ظاهر متناقض با مفروضات انسان‌شناختی فرانکل فاصله زیادی ندارد، زیرا شخص جهان ذهنی را منعکس می‌کند و تکیه‌گاه هستی است (لانگل، 2019).
  در بیشتر نظریه هایی که بر رشد شخصی و توانایی های روان شناختی دلالت دارند، معنا چه به عنوان یک مولفه سرنوشت ساز باشد و چه به عنوان نتیجه به حداکثر رسیدن تواناییهای فرد اهمیت زیادی دارد. یکی از مشهورترین رویکردها درباره معنای زندگی رویکرد معنا درمانی ویکتور فرانکل است (شعیبی، 1392).
2-1-2-معنا درمانی
از دیدگاه فرانکل خلاء وجودی پدیدهی گسترش یافته قرن بیستم است. آنچه که انسان معاصر را تهدید می‌کند بی معنائی آشکارش از زندگی است و یا بر اساس آنچه من نامگذاری کردهام معنای وجودی است که در درون است. از دیدگاه او زندگی جاده پرپیچ و خمی است، پشت هر پیچ داستانی قرار دارد. داستانی نیمه نوشته که اگر چه برخی از قسمت‌های آن بر ما تحمیل می‌شود اما در نهایت این ما هستیم که با زاویه دید خود به این قسمت‌ها شکل می‌دهیم، دیگر قسمت‌های آن را می‌سازیم. همه‌ ما در زندگی گرفتار شرایطی می‌شویم که خود به وجود آورنده آن نبودیم، بیماری، مرگ عزیزی یا … درست است که در به وجود آمدن آنها آزاد نبودیم اما قادریم در مقابل مصیبت، خود تصمیم بگیریم که تسلیم شویم یا در مقابل آن قد علم کنیم. انسان زیر سلطه شرایطی که با آن روبرو می‌شود قرار ندارد بلکه این شرایط است که مطیع عزم اوست. از دیدگاه فرانکل در هر مصیبتی معنایی نهفته است، اگر بپذیریم که جهانی که ما در آن زندگی می‌کنیم جهان مفاهیم و نشانه‌هاست، هر رویدادی پیامی است برای انسان هوشیار تا آن را خوب ببیند و پیام نهفته‌اش را درک کند. اگرافراد میدان دید خود را وسعت دهند تا معنا و ارزش نهفته شده در آن مصیبت را ببینند آن گاه قادر خواهند بود شجاعانه آن را بپذیرند و با آن مبارزه کنند و وقتی به پذیرش برسند می‌توانند به وظایف و مسئولیت‌های خود رسیدگی کنند. انسان باید دریابد غم‌ها و مرگ است که واقعیت بودن و زندگی را توجیه می‌کند و وجود انسان را شکوفا می‌سازد و او را به تعالی می‌رساند پس باید این‌ها را از دریچه دیگری نگاه کرد. فرانکل اغلب به افراد اطمینان می‌دهد که: «ناامیدی بیماری نبوده و نوعی موفقیت محسوب می‌شود. این موضوع علامت عمق فکری فرد است و به هیچ وجه به سطحی بودن وی مربوط نمی‌شود، بلکه همین نقطه آغاز برای یافتن معناست (شعیبی، 1392).
معنا درمانی یک روان درمانی معنا محور است که از فلسفه وجودی نشأت میگیرد و بر اساس کار حرفه ای و تجارب زندگی استثنایی خالق آن، ویکتور فرانکل قرار دارد. معنی دقیق معنا درمانی، شفا یافتن از طریق معنا است. گاهی اوقات از معنا درمانی به عنوان سومین مکتب روان درمانی وینی بعد از روانکاوی فروید و روان شناسی فردی آدلر نامبرده میشود. فرانکل نظریه فروید درباره اصل لذت و مفهوم عقده حقارت آدلر (به عنوان مکانیزم های ابتدایی محرک رفتار) را رد کرد و عقیده داشت که انسان، به وسیله نیاز به یافتن معنا برانگیخته میشود و در حقیقت به جای آنکه معنا یک توجیه ثانویه برای رفتار باشد، نیازی اولیه است(اوزو و ابیدولاویا، 2022).

تمرکز معنا درمانی بر نقاط قوت فرد است و بیمار مسئول برای تغییر در خود است. معنادرمانی با برخی از فیلدهای روانشناسیها از جمله روانشناسی معنا درمانی یک وجه مشترک دارد و هر دو بر روح انسانی تأکید دارند و عقیده دارند که تعالی خویشتن، عظمت توان انسان را نشان میدهد. در روان درمانی فرانکلی جدل آزادی و تقدیر نشان داده شده است و به این صورت است: انسان اگر چه در بیشتر موقعیتها قادر به کنترل تقدیر و سرنوشت نیست، با این وجود این توانایی را دارد که نگرش خود نسبت به شرایط را تحت کنترل درآورد (دوکز و همکاران، 2022)
  در حالیکه روان درمانی سنتی بر آسیب شناسی روانی و نشانه-های روانی تمرکز دارد، معنا درمانی مبتنی بر نقاط قوت بیمار و ادراک شخصی او در زمینه معنا و هدف زندگی، است. همچنین، معنا درمانی به طور خاص بر علائم تمرکز ندارد، اگر چه ممکن است که کاهش علامت نتیجه فرعی یک درمان موفق معنا مدار باشد. معنا درمانی بر ارائه دیدگاهی خوش بینانه نسبت به توانایی های انسان در زمینه تعالی خویشتن از طریق جستجوی معنا، مبتنی است. فرانکل معتقد بود که شخص قادر به درک معنا در یک عمل، کار یا عشق است یا قادر است زندگی خود را حتی از طریق نگرشی که نسبت به یک موقعیت آسیبزا و غیرقابل تغییر اتخاذ میکند معنادار کند(وونگ، 2023) .
  کار معنادرمانگر به همان اندازه که از استدلالات منطقی گریزان است، از پندهای اخلاقی نیز دوری میکند. او همانند یک چشم پزشک است که برخلاف نقاش که تصویر جهانی را که فرد می-بیند به تصویر می‌کشد؛ به فرد امکان میدهد که جهان را آن گونه که هست ببیند. به عبارتی دیگر، معنادرمانگر به میدان دید بیمار وسعت میدهد، چنان وسعتی که معنا و ارزشها در میدان دید خودآگاه فرد قرار گیرد(کریا و فرانسیس، 2022).

بر اساس تئوری فرانکل باید بین آزادی، مسئولیت و مسئولیت-پذیری تعادل وجود داشته باشد، همانطور که مسئولیت بدون آزادی منجر به ظلم و استبداد میشود. اگر آزادی از طریق مسئولیت پذیری تعدیل نشود باعث خودکامگی فرد میشود و در نهایت خودکامگی فرد باعث دلزدگی، پوچی، اضطراب و روان رنجوری خواهد شد. این موضوع نشان میدهد که اساس یافتن معنای زندگی، مسئولیت پذیری است. فرانکل تأکید زیادی بر لزوم تعامل بین این سه مفهوم دارد(قدیری یگانه و همکاران، 1401)

پیشنه داخلی
مطالعه گلستانی بخت و همکاران (1401) با هدف بررسی رابطه شفقت به‌خود و خوش‌بینی در دانش‌آموزان، نقش واسطه‌ای سازگاری اجتماعی انجام شد. پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت کاربردی و طرح پژوهش، همبستگی بود. جامعه‌آماری پژوهش، شامل تمامی دانش‌آموزان دختر مقطع اول متوسطه شهرستان اسلام شهر در سال تحصیلی 1401-1400 بود که با توجه به فرمول کوکران 378 نفر به صورت نمونه‌گیری در دسترس برای شرکت در پژوهش انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه شفقت به‌خود نف (2003)، خوش‌بینی گترسوم (1982) و پرسشنامه سازگاری ‌اجتماعی بل (1961) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از ضریب همبستگی پیرسون و روش تحلیل ‌مسیر در معادلات ساختاری استفاده شد. یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که شفقت به‌خود، خوش‌بینی و سازگاری‌ اجتماعی دارای همبستگی مثبت معنادار هستند. همچنین سازگاری ‌اجتماعی در رابطه بین شفقت به‌خود و خوش‌بینی دارای نقش واسطه‌ای بود. بر اساس یافتههای پژوهش از طریق طراحی برنامه‌های مبتنی بر بهبود خوش‌بینی و شفقت به‌خود می‌توان سازگاری‌ اجتماعی را ارتقاء داد.
پورحسین لزرجانی،و نویدی مقدم(1400)با عنوان« ارتباط تاب آوری و خودشفقت ورزی با سازگاری اجتماعی دانش آموزان دختر متوسطه دوم شهر کلاچای» بین تاب آوری و خودشفقت ورزی با سازگاری اجتماعی دانش آموزان رابطه وجود داشت. هرچه دانش آموزان تاب آوری بیشتری داشته باشند، سازگاری اجتماعی شان بیشتر می‌شود. همچنین، هرچه دانش آموزان خودشفقت ورزی بیشتری داشته باشند، سازگاری اجتماعی شان بیشتر می‌شود.
بنابه مطالعه باپیری، کلانتری، نشاط دوست، وعریضی(1399) با عنوان «تدوین الگوی معنا در زندگی و مقایسه اثربخشی آموزش مبتنی بر الگو با مفاهیم معناداری فرانکل بر ناامیدی و افکار خودکشی دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه»، هردو شیوه آموزش در کاهش ناامیدی و افکار خودکشی نوجوانان تأثیر معناداری داشتند. بین دو روش از نظر میزان اثرگذاری برکاهش ناامیدی و افکار خودکشی تفاوت معناداری وجود نداشت. دانش-آموزانی که در جلسات آموزشی شرکت داشتند و از الگوی تلفیقی تدوین شده بهره مند شدند میزان افکار خودکشی و ناامیدی در آنان کاهش داشت.
بنابه مطالعه عامری، دهخدا، و امیریان (1399) با عنوان«بررسی رویکرد معنادرمانی به عنوان روش مشاورة توانبخشی گروهی»، معنادرمانی به‌عنوان یک روش مشاورة ِ توان‌بخشی گروهی به افراد کمک می‌کند که درک جدیدتر و عمیق‌تری اززندگی و شرایط آن به‌دست آورند و ترغیب شوند که امیدوارتر به زندگی ادامه دهند و به‌راحتی در مقابل اتفاقات زندگی تسلیم نشوند. هنگامی که انسان احساس می‌کند وجود و هستی‌اش به یک منبع لایزال پیوند خورده و خود را متکی به چارچوب‌ها و تکیه‌گاه‌های گسترده‌ای مانند مذهب و فلسفه‌ای که برای زندگی کردن انتخاب کرده است می‌بیند، معنی زندگی را در می‌یابد وآن را احساس می‌کند. معنادرمانی از روش‌های درمانی مؤثر است که درقالب کارگروهی امکان‌پذیر است.

پیشینه پژوهشي خارجی
پژوهشی توسط سلگی (2023) و با عنوان «نقش معنادرمانی در افراد دارای خودکشی از منابع مختلف داخلی و خارجی در چند سال گذشته انجام شد». روش تحقیق حاضر مروری – کتابخانه ای بود. بنابراین، کلیدواژه‌های معنادرمانی، خودکشی و اختلالات روانی در موتورهای جستجوی بانک‌های مقالات فارسی شامل پایگاه اطلاعات علمی (SID)، نورمگز، ماگیران و سیویلیکا و بانک‌های مقالات خارجی شامل Google Scholar، PubMed، ScienceDirect و Scopus در بازه زمانی 2000 -2021 جستجو شد و مقالات منتخب برای این تحقیق انتخاب شدند. نتایج نشان داد که انواع رویکردهای روان درمانی به ویژه معنادرمانی که از نظر فرهنگی بیشتر به کشور ما نزدیک است، می‌تواند نقش موثری در کمک به افراد خودکشی داشته باشد.
دیسر (2023) پژوهشی با عنوان «رویکرد معنادرمانی و تاثیر آن بر روی جنبه های معناگرایانه زندگی» انجام شده است. این پژوهش به شیوه پیمایشی انجام شد و نتایج آن نشان داد که رویکرد معناگرایانه باعث دوری از افسردگی شده و به خوش بینی کمک زیادی می‌کند.
پژوهشی توسط ییلدیز (2023) و با عنوان «بررسی اثربخشی مشاوره روان‌شناختی گروهی 8 جلسه‌ای مبتنی بر معنادرمانی بر روی افزایش سطح معنا در زندگی و ویژگی‌های شخصیتی فعال بزرگسالان نوظهور» انجام شد. این پژوهش با طرح آزمایشی پیش‌آزمون، پس‌آزمون، گروه کنترل و به‌صورت آنلاین بر روی بزرگسالان نوظهور انجام شد. نتایج نشان داد آزمون ناپارامتریک من ویتنی برای تعیین اینکه آیا نمرات گروه آزمایش و کنترل در مقیاس شخصیت عاملی چند مقیاسه و هدف زندگی بین دو پیش آزمون و پس آزمون تغییر معنی داری داشته است یا خیر انجام شد. برای تعیین اینکه آیا بین هدف زندگی گروه آزمایش و کنترل، نمرات پس آزمون مقیاس شخصیت عامل چندگانه و نمرات پیش آزمون تفاوت معناداری وجود دارد یا خیر از آزمون رتبه های امضا شده ویلکاکسون استفاده شد. انجام مشاوره گروهی معنوی‌محور مبتنی بر معنادرمانی در سطوح یافتن معنای زندگی و ویژگی‌های شخصیتی عاملی چند معیاره از نظر آماری معنی‌دار بود و یافته‌ها در چارچوب ادبیات تحلیل شدند. این مطالعه کارآمدی این برنامه را آزمایش کرد و یافته‌های مربوط به بزرگسالان نوظهور را نشان داد که متخصصانی که در رشته‌های مختلف تحصیل می‌کنند می‌توانند از این برنامه به روشی کاربردی در مطالعات خود استفاده کنند.

قسمتی از منابع:

اسماعیلی، لیلا؛ امیری، شعله و عابدی، محمد رضا.(1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش وتعهد با تمرکز بر شفقت، بر اضطراب اجتماعی دختران نوجوان. فصلنامه مطالعات روانشناسی بالينی دانشگاه علامه طباطبائی سال هشتم، شماره 30، صص 117-138.
اصالتی پریدخت، عرب علی، مهدی‌نژاد ولی. (1398). تاثیر معنادرمانی فرانکل بر بهزیستی روانشناختی و شفقت خود دانشجویان. نشریه پژوهش توانبخشی در پرستاری ۵ (۳) :۷-۱
اصالتی،پریدخت؛عرب، علی؛ مهدی نژاد، ولی(1398). تاثیر معنادرمانی فرانکل بر بهزیستی روانشناختی و شفقت خود دانشجویان، نشریه علمی-پژوهشی پژوهش توانبخشی در پرستاری،دوره 5، شماره 3،بهار،صص 7-2.
امانی, احمد, احمدی, سرور, حمیدی, امید. (1397). اثربخشی معنادرمانی به شیوه گروهی، بر عزت نفس و بهزیستی روانشناختی دانشجویان دختر دارای نشانگان ضربه عشق. پژوهش نامه روانشناسی مثبت, 4(3), 71-86. .
امیدعلی باپیری ،امیدعلی؛ کلانتری ،مهرداد؛ نشاط دوست،حمیدطاهر؛ عریضی، حمیدرضا(1399). «تدوین الگوی معنا در زندگی و مقایسه اثربخشی آموزش مبتنی بر الگو با مفاهیم معناداری فرانکل بر ناامیدی و افکار خودکشی دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه»،مجله علمی-پژوهشی علوم شناختی، دوره 19، شماره 94،زمستان،دی،صص 1256-1243
آرمانی،کامدین(1398).« اثربخشی معنادرمانی به شیوه گروهی بر تاب آوری و کیفیت زندگی دانشجویان»، فصلنامه ایده های نوین روانشناسی،دوره 3، شماره 7،پاییز،صص 16-1.
آسایش علی، دخت محمد سحر، سررشته دار آرزو.(1400). اثربخشی آموزش شفقت به خود بر کاهش سطوح خودانتقادی و بهبود وضوح تصور از خود در دانش‌آموزان دارای معلولیت جسمانی. رویش روان شناسی ۱۰ (۵) :۱۲۸-۱۱۹
آقاسی, محبوبه. (1400). مقایسه شفقت به خود و خودکارآمدی در افراد با و بدون عمل جراحی زیبایی. فصلنامه روانشناسی سلامت و رفتار اجتماعی, 1(2), 89-104.
بریمانی, ابوالقاسم, دنیوی, رضا, تقی‌زاده, شهره. (1399). اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌نگر بر خوش‌بینی و ناگویی هیجانی معلمان زن بازنشسته مضطرب. پژوهش نامه روانشناسی مثبت, 6(2), 49-64.
بهاروندی، بهناز؛ کاظمیان مقدم، کبری و هارون رشیدی، همایون.(1399). بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت به خود بر توانایی تحمل ابهام و اضطراب در سالمندان. روانشناسی پیری. دوره ششم، شماره 1، 13-26.
پاکزاد, مریم, علی اصغری, امیر, و ملازاده, امیر. (1401). اثر بخشی معنا درمانی بر استرس و شفقت بر خود و احساس تنهایی درزوجین.. رویکردی نو در علوم تربیتی, (), -.
پورحسین لزرجانی، زهرا؛ نویدی مقدم، مسعود(1400).«ارتباط تاب آوری و خودشفقت ورزی با سازگاری اجتماعی دانش آموزان دختر متوسطه دوم شهر کلاچای»،دوماهنامه علمی- پژوهشی سلامت اجتاعی،بهمن و اسفند،دوره 9، شماره 1،صص 81-73.