مقاله و مبانی نظری و پیشینه پژوهش مهارتهای اجتماعی ,

مقاله و مبانی نظری و پیشینه پژوهش مهارتهای اجتماعی

در قالب word و در 34 صفحه و قابل ویرایش و دارای منابع 1402 و 2023

فهرست مطالب
2-1- مقدمه 
2-2- مهارتهای اجتماعی 
2-2-1-مفاهیم مهارت های اجتماعي 
2-2-2-مهارت های اجتماعي دانش آموزان 
2-2-3-مهارت های اجتماعي معلمان 
2-2-4-روابط ساختاري بین مهارتهاي اجتماعی و عملکرد تحصیلی 
2-6- سوابق پژوهشی 
2-6-1-پژوهش هاي داخلي 
2-6-2- پژوهش هاي خارجي 
2-7- خلاصه فصل 

منابع فارسی

منابع لاتین

2-1- مقدمه
یکی از عواملی که در سازگاري تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانشآموزان نقش دارد، مهارتهاي اجتماعی است. مهارتهاي اجتماعی تواناییهایی هستند که باعث بروز رفتارهایی میشوند که به صورت مثبت یا منفی تقویت میگردند. این مهارتها میتوانند در روابط انسان با دیگران نتایج مثبت و موفقیت آمیزي به وجود آورند، مدیریت هیجانات را در پی دارند و موجبات سازگاري بیشتر و اثرگذاري مناسب و مطلوب در رفتار دیگر افراد جامعه را که کودک در ارتباط با آنها در اجتماع زندگی میکند، فراهم کنند. قلدری نیز به عنوان یک سری رفتارهای پرخاشگرانه، دارای فراوانی بالا، که توسط فرد قلدر در برابر اطرافیان، همسالان و افراد ضعیف تر از خود بروز می‌دهد. قلدری در سراسر جهان دارای شیوع است و بسیاری از کودکان و نوجوانان درگیر این رفتارهای قلدرمابانه هستند که با قصد آسیب جسمانی و روانشناختی به دیگران انجام می‌شود. قلدری و پرخاشگری رابطه تنگاتنگی باهم دارند و وجود چنین رفتارهایی باعث بروز برخی مشکلات هم در قلدران و هم در قربانیان قلدری می‌شود که برخی از این مشکلات می‌توان به پیامده های منفی برای سلامت و رشد، پایین بودن عزت نفس، استرس، اضطراب، نشانگان افسردگی اشاره کرد. از جمله عواملی می‌تواند بر افزایش مهارتهای اجتماعی و کاهش قلدری دانش آموزان تاثیرگذار باشد، می‌توان به آموزش ذهنآگاهی و تابآوری اشاره کرد. هدف این پژوهش مقایسه آموزش ذهنآگاهی و تابآوری بر افزایش مهارتهای اجتماعی و کاهش قلدری دانش آموزان پسر دوره متوسطه اول است. این فصل به بیان مبانی نظری و پیشینه تحقیق اختصاص یافته است. در این فصل مبانی نظری و پیشینه تحقیق در دو بخش داخلی و خارجی و خلاصه و جمع بندی مورد بحث قرار گرفته شده است.

2-2- مهارتهای اجتماعی
مهارتهای اجتماعی مجموعه رفتارهای فراگرفته قابل قبولی است که فرد را قادر میسازد با دیگران رابطه مؤثر داشته و از واکنشهای نامعقول اجتماعی خودداری کند (آهنگرقربانی و همکاران، 1394). از سوی دیگر پژوهشها نشان دادهاند که نوجوانان مبتلابه افسردگی در مقایسه با نوجوانان بدون این اختلال، مشکلات بیشتری در روابط اجتماعی با برادر و خواهر خود و دیگران تجربه میکنند؛ بررسی-های اخیر درباره مقایسه پیامدهای زندگی نوجوانان دچار افسردگی با گروه گواه نشان میدهد که مشکلات کارکردی و اجرایی مرتبط با تشخیص این اختلال تأثیر منفی بر حس هویت، رضایت از زندگی و یا جنبههای دیگر زندگی ازجمله مهارتهای اجتماعی میگذارد (ویلمشورست و همکاران، 2011). در مقایسه با گروه گواه زمانی از نوجوانان خواسته شد تا تجربههای دوران کودکی و نوجوانی خو د را به یادآورند، آنها خود را بهعنوان افرادی ارزیابی کردند که کمتر از همسالان خود در فعالیت-های فوقبرنامه (که شامل ورزشهای سازمان منظم) فعالیتهای آموزشی/ فرهنگی خارج از مدرسه شرکت میکردند؛ کمتر از همسالان خود با دوستانشان قرار ملاقات میگذاشتند و کمتر وقت آزاد خود را با خانواده و دوستان سپری میکردند (والدیزان و آیزاگوری-گراکیا، 2009)؛ آنها مهارتهای اجتماعی را زیرمجموعه ساز وسیع قابلیتهای اجتماعی در نظر گرفتند؛ بر این اساس قابلیتهای اجتماعی شامل دو بعد مهارتهای اجتماعی و رفتارهای سازشی دیگر مانند کارکردهای مستقل، رشد جسمانی، خود- هدایتگری، مسئولیتپذیری شخصی و مهارتهای تحصیلی کاربردی است (مایرز، 1392).
نقش مهارت هاي اجتماعی در تحول کودکان انکار ناپذیر است. ناتوانی کودکان مبتلا به اختلال سلوک در پردازش واقع بینانه اطلاعات و نیز کمبود مهارت هاي اجتماعی، به عنوان مهم ترین عامل بروز رفتارهاي ناسازگارانه این کودکان تلقی می‌شود (کاتزمن و همکاران، 2018). ماتسون و بویسجولی (2008) مهارت هاي اجتماعی را به عنوان رفتارهاي قابل مشاهده و اندازه گیري تعریف می‌کنند که استقلال، قابلیت پذیرش و کیفیت مطلوب زندگی را بهبود می‌بخشند. این مهارت ها براي سازش یافتگی و کارکرد بهنجار مهم بوده و نارسایی در مهارتهاي اجتماعی به طور نزدیکی با اختلالات روانی و مشکلات رفتاري مرتبط هستند (فلین و همکاران، 2019). کمبود مهارت هاي اجتماعی کودکان را با مشکلات متعدد مواجه می‌سازد و باعث عدم مصالحه و سازش در روابط بین فردي، مشکلات و اختلالات رفتاري می‌گردد و بر رشد شخصیت کودک و سازگاري وي با محیط تأثیر منفی می‌گذارد که این کاستی در مهارتهاي اجتماعی بیانگر پیش آیندهاي بالقوه براي اختلالات روانشناختی است (سرجین و تایلور، 2007؛ کریمی و همکاران، 1389).
مهارت هاي ارتباطی به عنوان توانایی برقراري ارتباط مؤثر و کارآمد با دیگران تعریف شده اند که منجر به بروز پاسخی مثبت می‌شود. مهارت هاي ارتباطی شامل مهارت گوش کردن، توانایی دریافت و ارسال پیام هاي کلامی و غیرکلامی، ارتباط توأم با قاطعیت، بینش نسبت به فرآیند ارتباط و کنترل عاطفی است (نیونز جهله و همکاران، 2016). مهارت اجتماعی نیز فرایند مرکبی است که فرد را قادر می‌سازد به گون هاي رفتار کند که دیگران او را باکفایت تلقی کنند. مهارت هاي اجتماعی، توانایی هاي لازم براي انجام رفتار هدفمند و موفقیت آمیز و شالوده ارتباط موفق را تشکیل می‌دهند (سبحانی نژاد و زراعتی، 1393). مهارت هاي اجتماعی از طریق آموزش هایی در زمینهي ارتباطات، تصمیم گیري، حل مسئله، خودمدیریتی و خودکنترلی ارتقاء می‌یابد. بر اساس این برنامه آموزشی، هر جلسه بر روي یک مهارت متمرکز است و از روش هاي بازي نقش، ارائه بازخورد، راهنمایی و ارزیابی تمرین ها براي اطمینان از یادگیري درست مهارت استفاده می‌شود (رادولف، 2005). هدف آموزش مهارت هاي اجتماعی و ارتباطی بهبود مهارت هاي بین فردي، تسهیل فرایند انطباق افراد با محیط پیرامون خود و بهبود کیفیت زندگی است (کوبوکسو و گولتکین 2006). کوگل و داگلی، (2017) در پژوهشی بر روي جوانان 18 تا 22 ساله به این نتیجه رسیدند که با آموزش مهارت هاي اجتماعی می‌تواند سازگاري اجتماعی را افزایش دهد. نتایج سایر پژوهش ها نیز نشانگر تأثیر مهارت هاي ارتباطی و اجتماعی بر تاب آوري تحصیلی (طالبی طادي و همکاران، 1396؛ سی و اون، 2016) و سازگاري اجتماعی (سبحانی نژاد و زراعی، 1393؛ انتیسویک و همکاران، 2018) بوده است.
بررسیهای گوناگون نشان دادهاند که محیط خانواده با ابعاد جسمانی، روانشناختی، سطح استقلال، روابط اجتماعی و موقعیت زندگی هر فرد مرتبط است. لذا میتوان نتیجه گرفت بدون شک مهمترین و اساسیترین وظيفه خانواده حمایت از کودکان و نوجوانان در حال رشد و نمو است. خانواده با فراهم آوردن روابط نزدیک، ارتباطات مناسب و الگوسازی فعاليتهاي مثبت و سازنده، امکان رشد مهارت-های اجتماعی و حل مسأله را برای آنها به وجود میآورد. برخورداری از مهارتهای اجتماعی و ارتباطات ثمربخش، برای داشتن عملکرد موفق در زندگی ضروری است. مهارتهای اجتماعی را مهارتهایی میدانند که برای داشتن ارتباط مثبت با دیگران و پذیرش از سوی آنها ضروریاند. همکاری و مشارکت با دیگران، کمک‌کردن، تقاضای کمک کردن، تعریف وتمجید از دیگران و سپاسگزاری و قدردانی کردن، مهارتهای اجتماعی بهشمارمیآیند (جمیلیان و همکاران، 1392).
مهارت‌های اجتماعی ازجمله موضوعاتی است که از دیرباز در کانون توجه پژوهشگران و برنامه‌ریزان تعلیم و تربیت بوده است. در متون پژوهشی، مهارت‌های اجتماعی به‌عنوان رفتارهای موردقبول اجتماع تعریف می‌شود که منجر به ارتباط با دیگران و بهبود کیفیت زندگی می‌شود (کینگری و همکاران، 2020 و آدبیسی و همکاران، 2014). افرادی که فرصت‌های اجتماعی شدن با دیگران را کمتر تجربه میکنند، مهارت‌های اجتماعی کمتری در برخورد اجتماعی دارند و از سویی شکست در اجتماعی شدن منجر به اجتناب از تعاملات اجتماعی می‌شود (هنریکه، 2016). این افراد سطوح قابل‌توجهی از اضطراب اجتماعی را تجربه می‌کنند و اغلب در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند و ممکن است توانایی‌های لازم را برای نشان دادن علائم اجتماعی و رفتار مناسب نداشته باشند (آنجلیکو و همکاران، 2013). کودکان با ضعف در مهارت‌های اجتماعی پرخاشگر، تندخو و منزوی هستند و مورد تنفر دیگران قرارگرفته و توان همکاری مؤثر با دیگران را ندارند، آن‌ها به‌شدت در معرض خطرات جسمی، روحی، اخراج از مدرسه و غیره هستند. مهارت‌های اجتماعی افراد را قادر می‌سازد از دیگران کمک بخواهند، نیازهای خود را با روش‌های مناسب برطرف سازند، در کنار دیگران به سر ببرند و دوست‌یابی کنند، روابط سالمی را ایجاد کنند، از خود حفاظت کرده و به‌طورکلی بتوانند با جامعه ارتباط هماهنگ برقرار کنند (کمپر-درمارکو و همکاران، 2020 و تیرنی و همکاران، 2016‏).

2-6-1-پژوهش هاي داخلي
جولانی و همکاران (1401) در پژوهشی با عنوان " اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی-هیجانی بر بهبود تاب آوری تحصیلی و هیجانات تحصیلی در دانش‌آموزان دختر" به بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی-هیجانی بر بهبود تاب آوری تحصیلی و هیجانات تحصیلی در دانش‌آموزان دختر پرداختند. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دانشآموزان دختر متوسطهی دوره دوم شهر اردبیل در سال تحصیلی 1400-1399 بودند. یافتههای پژوهش نشان داد که آموزش مهارتهای اجتماعی-هیجانی تأثیر معنا‌داری بر افزایش هیجانات تحصیلی و تابآوری تحصیلی در دانش آموزان گروه آزمایش دارد.
امیری و همکاران (1400) در پژوهشی با عنوان "ساخت و بررسی اثربخشی بسته آموزشی مهارت های اجتماعی مبتنی بر ذهن آگاهی بر مؤلفه های مهارت های اجتماعی در دانش آموزان دیرآموز" به ساخت و بررسی اثربخشی بسته آموزشی مهارت های اجتماعی مبتنی بر ذهن آگاهی بر مؤلفه های مهارت های اجتماعی در دانش آموزان دیرآموز پرداختند. جامعه آماری کلیه دانش آموزان پسر دیرآموز مقطع پنجم و ششم ابتدایی شهر تهران در سال تحصیلی 1400-1399 بودند یافته ها نشان دهنده معناداری تفاوت در مؤلفه های مشارکت، قاطعیت، و مسئولیت پذیری، و عدم وجود تفاوت معنادار در مؤلفه خودکنترلی بود. در کل یافته های این پژوهش اثربخشی بسته آموزشی مهارت های اجتماعی مبتنی بر ذهن آگاهی بر مؤلفه های مهارت های اجتماعی در دانش آموزان دیرآموز را تأیید کردند.

2-6-2- پژوهش هاي خارجي
باین و لوند (2022) در پژوهشی با عنوان " تأثیر برنامه تاب آوری بر مهارت های اجتماعی، قلدری و قربانی شدن در بین دانش آموزان هشت تا سیزده ساله" به بررسی تأثیر برنامه تاب آوری بر مهارت های اجتماعی، قربانی شدن و قلدری دانش آموزان هشت تا سیزده ساله پرداختند. این طرح کمی، شبه تجربی، مهارت‌های اجتماعی خودگزارش‌دهی دانش‌آموزان (72 نفر)، قلدری (67 نفر)، و قربانی شدن (67 نفر) را در دو مدرسه شمال شرقی ایالات متحده نمونه‌برداری کرد. تجزیه و تحلیل‌های آزمون تی زوجی نشان داد که برنامه تاب آوری تأثیر مثبتی بر مهارت‌های اجتماعی، هیچ تأثیری بر قلدری و تأثیرات منفی بر قربانی شدن دارد.
پالاسیوس و سالاس بلاس (2020) در پژوهشی با عنوان "تاب آوری و مهارتهای اجتماعی در دانش آموزان دبیرستانی سن لوئیس د شوارو، لا مرسد" به بررسی رابطه بین تاب‌آوری و مهارت‌های اجتماعی، شامل 212 دانش‌آموز از چهار مدرسه متوسطه و مدیریت دولتی، متعلق به منطقه سن لوئیس د شوارو، لا مرسد واقع در جنگل مرکزی پرو پرداختند. این دانشآموزان در مقاطع مختلف تحصیل می‌کنند، از کلاس اول تا پنجم متوسطه، محدوده سنی آنها از 11 تا 20 سال، 52 درصد مرد هستند. برای سنجش متغیرهای پژوهش فهرست چک مهارت های اجتماعی و پرسشنامه تاب آوری استفاده شد. نتایج نشان داد که تاب‌آوری با ابعاد مهارت‌های اجتماعی همبستگی مثبت دارد، به‌ویژه همبستگی بالایی با ابعاد: مهارت‌های استرس، مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های برنامه‌ریزی، مهارت‌های جایگزین خشونت و مهارت‌های مرتبط با احساسات به دست آمد. هنگام مقایسه نتایج بر اساس جنسیت، تفاوت‌های قابل‌توجهی در مهارت‌های برنامه‌ریزی نیز مشاهده شد که زنان امتیاز بیشتری کسب کردند.

قسمتی از منابع و مآخذ
الف- منابع فارسي:
اکبری بلوطبنگان، افضل. طالع پسند، سیاوش. (1393). ویژگی‌های روانسنجی مقیاس قلدری هارتر در مدارس ابتدایی سمنان. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی ۱۲ (۴) :۲۸-۱۳
امیدی، عبدالله و محمدخانی، پروانه (1387). آموزش حضور ذهن به عنوان یک مداخله بالینی: مروری مفهومی و تجربی. فصلنامه علمی تخصی سلامت روان، 1، 29-38.
امیری، نگار. خادمی اشکذری، ملوک. اخوان تفتی، مهناز. صرامی، غلامرضا. (1400) ساخت و بررسی اثربخشی بسته آموزشی مهارت‌های اجتماعی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر مؤلفه‌های مهارت‌های اجتماعی در دانش‌آموزان دیرآموز، مطالعات روانشناسی تربیتی، 18(43): 147- 122.
بهاروند، ایمان. سودانی، منصور. عباس پور، ذبیح اله (1398). اثربخشي آموزش کاهش تنيدگي مبتني بر ذهن آگاهي بر تعارض والد-فرزند و قلدري در نوجوانان مادرسرپرست، روانشناسی خانواده، 6(1): 80- 69.

ب- منابع خارجي:
Albayrak, S., Yıldız, A., & Erol, S. (2016). Assessing the effect of school bullying prevention programs on reducing bullying. Children and youth services review, 63, 1-9.‏
Andreou, E. Roussi‐Vergou, C. Didaskalou, E. Skrzypiec, G. (2020). School bullying, subjective well‐being, and resilience. Psychology in the Schools, 57(8), 1193–1207.
Antičević, V., Sindik, J., Klarin, M., Đogaš, V., Stipčić, A., Kardum, G., ... & Kovačević, M. P. (2018). Effects of social skills training among freshman undergraduate nursing students: a randomized controlled trial. Medica Jadertina, 48(1-2), 23-24.‏
Baer, R., Smith, G., & Allen, K. (2004). Assessment of mindfulness by self-report: The Kentucky Inventory of Mindfulness Skills. Assessment, 11, 191–206.
Bain, B. J. Lunde, R. M. (2022). The effects of a resilience programme on social skills, bullying, and victimisation among eight to thirteen-year-old students. Children & Society. 36:610–625.