مقاله و مبانی نظری کارکردهای اجرایی ,

مقاله و مبانی نظری کارکردهای اجرایی

دارای فرمت word و در 29 صفحه و قابل ویرایش و دارای منابع سال 1402 و 2022

فهرست مطالب
2-7. کارکردهای اجرایی 
2-7-1. تعریف کارکردهای اجرایی 
2-7-2. تبارشناسی نظریه‌های کارکردهای اجرایی 
2-7-2-1. نظریه لوریا  
2-7-2-2. نظریه غفلت هدف دانکن و همکاران 
2-7-2-3. نظریه تداخل شناختی  
2-7-2-4. نظریه پردازش اطلاعات رونالد نورمن و تیم شالیس 
2-7-2-5. نظریه سلسله مراتبی استوس  
2-7-3. مؤلفه‌های کارکرد اجرایی مغز 
2-7-4. اهمیت کارکردهای اجرایی 
2-7-5. کارکردهای اجرایی و اختلال یادگیری 
2-7-6. طبقه‌بندی کارکردهای اجرایی 
2-9. مرور سوابق تجربی و نظری پژوهش 
2-9-1. پیشینه‌های پژوهش داخلی  
2-9-2. پیشینه‌های پژوهش خارجی 

منابع

2-7. کارکردهای اجرایی
2-7-1. تعریف کاردهای اجرایی
      کارکردهای اجرایی مفهومی است که به‌طور گسترده در روانشناسی شناختی و علوم اعصاب شناختی، موردمطالعه قرار می‌گیرد و مجموعه‌ای از فرآیندهای کنترل شناختی از بالا به پایین است که تنظیم‌کننده رفتارها، افکار و احساسات هستند (استرامبک و همکاران، 2020).
      کارکردهای اجرایی شامل مواردی از کارکردهای شناختی است که علاوه بر خودنظم دهی به فرد، او را قادر می‌سازد تا با پاسخ‌های متنوع به رفتار خود آنها را جهت‌دهی کند و اقدامات هدفمند صورت دهد (رابرز، 2017). بنا بر نظر محققان حوزه نوروسایکولوژی، ساختارهای مغزی آهیانه و پیشانی در رشد و بلوغ کارکردهای اجرایی در کودکان نقش اساسی دارد (مونرو و همکاران، 2017). کارکردهای اجرایی وظیفه برنامه‌ریزی، جمع‌آوری، هماهنگی و نظارت بر فعالیت‌های شناختی مختلف را بر عهده دارند. به‌طورکلی کارکردهای اجرایی مواردی از قبیل بازداری، حافظه کاری و نیز توجه که در ارتباط مستقیم با لوب فرونتال مغز هستند را شامل می‌شود (سالتوز و همکاران، 2003).
      کنش‌های اجرایی، کنش‌های عالی نظام عصبی هستند که به مجموعه‌ای از توانایی‌های شناختی از قبیل خودگردانی، برنامه‌ریزی، مهار برانگیختگی، سازمان‌دهی، حافظه کاری، حفظ و تبدیل، مهار و حل مسئله اطلاق می‌شود (لئونارد و همکاران، 2015). یکی از مهم‌ترین کنش‌های اجرایی حافظه کاری (فعال) است که عبارت است از ذخیره و دست‌کاری اطلاعات برای یک دوره زمانی معین و کوتاه (بدلی و هیچ، 2017).
تعریف‌های کارکردهای اجرایی تاکنون از مفهوم کارکردهای اجرایی مغز، مفهوم‌پردازی جهان‌شمول و عامی بین دانش‌پژوهان ارائه نشده است. به همین منظور در ادامه به تحلیل مطالعات انجام‌شده جدول شماره 4 از برجسته‌ترین مفهوم‌پردازی‌های کارکردهای اجرایی مغز ارائه می‌گردد.

2-7-2. تبارشناسی نظریه‌های کارکردهای اجرایی
2-7-2-1. نظریه لوریا (1973-1966)
      مطابق گفته لوریا (۱۹۷۳_۱۹۶۶) مغز انسان شامل سه واحد عملکردی است که با هم تعامل دارند. واحد اول عمدتاً در ساقه مغز قرار دارد و وظیفه تنظیم و حفظ برانگیختگی قشر را به عهده دارد. واحد دوم که واقع در لوب‌های گیجگاهی آهیانه ای و پس‌سری است وظیفه رمزگذاری، پردازش و ذخیره اطلاعات را بر عهده دارد. واحد اجرایی سوم در ناحیه قدامی مغز قرار دارد و وظایف آن شامل برنامه‌ریزی، تنظیم و تائید رفتار انسان است. ازنظر لوریا در واحد سوم، یعنی قشر جلویی مغز به‌عنوان ساختاری در نظر گرفته می‌شود که فعالیت و رفتار ذهنی را تنظیم و کنترل می‌کند. پیش‌بینی می‌شود آسیب به لوب‌های فرونتال به‌ویژه قشر جلویی مغز، اختلال در رفتار انسان ایجاد می‌کند که نتیجه آن بروز رفتارهای کلیشه‌ای غیرمنطقی نامرتبط یا نامناسب است (چان و همکاران، 2008).

2-7-2-2. نظریه‌ی غفلت هدف دانکن و همکاران (1995-1986)
      در این نظریه بر نقش اساسی مجموعه اهداف اصلی یا فرعی در عملکرد بهینه رفتاری انسانی تأکیددارند. در نظریه غفلت از هدف، دانکن پیشنهاد می‌کند که رفتار انسان هدف مدار است و با لیستی از اهداف فرعی کنترل می‌شود. این اهداف توسط فرد تدوین، ذخیره و بررسی می‌شود تا بتواند در پاسخ به خواسته‌های زیست‌محیطی یا درونی به‌طور مناسب و درست رفتار کند. یکی از کارکردهای اصلی اهداف مداری، کنترل فعال یا مهار رفتار است که باعث تسهیل یا جلوگیری از انجام کار می‌شود. درگیری لوب پیشانی در رفتار هدفمند یا هدف مدار این واقعیت را نشان می‌دهد که بیماران آسیب‌دیده این ناحیه معمولاً بی‌نظم هستند و در دستیابی به اهداف موردنظر یا آنچه دانکن از آن به‌عنوان "غفلت از هدف " یاد می‌کند، ناکام هستند اگرچه این بیماران ظاهراً قادر به یادآوری اهداف در نظر گرفته شده هستند و تمایل دارند این اهداف را از دست ندهند اما اقدامات آن‌ها هدفمند نیست و ممکن است به‌صورت تصادفی یا پرداختن به موارد فرعی به‌جای اهداف باشد (چان و همکاران، ۲۰۰۸).

2-7-2-3. نظریه‌ی تداخل شناختی
      تداخل شناختی قلمروی شخصیت و شعور را اشغال می‌کند که از چگونگی انجام برخی وظایف افراد نمایانگر می‌شود بااین‌وجود، عملکرد ضعیف لزوماً به معنای پتانسیل عقلی کم نیست زیرا ممکن است به این دلیل باشد که فرد ناراحت بوده یا در حین انجام کار به چیزی دیگری فکر می‌کند یا بی‌انگیزه بوده است. همه این شرایط می‌تواند در تداخل شناختی نقش داشته باشد. افکاری که بر فعالیت‌های مربوط به وظیفه وارد می‌شوند و به کاهش کیفیت و سطح عملکرد منجر می‌شوند. برخی از تداخل‌های شناختی را می‌توان به‌عنوان جنبه‌ها یا پیامدهایی از شخصیت تصور کرد، زیرا آن‌ها شامل دلهره‌های شخصی می‌شوند که در توجه به وظیفه موردنظر دخالت می‌کنند. شخصیت می‌تواند عملکرد را تسهیل کند اما همچنین می‌تواند آن را ناتوان کند (ساراسون و همکاران، ۲۰۱۴).

2-9. مرور سوابق تجربی و نظری پژوهش
2-9-1. پیشینه‌های پژوهش داخلی
      در پژوهشی که ناظریه و نیکنام (1402) تحت عنوان حافظه کاری کودکان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی: مقایسه اثربخشی بازی‌درمانی مبتنی بر توان بخشی شناختی با بازی های رایانه ای شناختی انجام دادند به این نتیجه دست یافتند که بازی‌های رایانه‌ای شناختی و بازی‌درمانی مبتنی بر توان‌بخشی شناختی بر حافظه کاری کودکان دارای نقص توجه- بیش‌فعالی مؤثر هستند و مداخله بازی‌های رایانه‌ای شناختی مؤثرتر از بازی‌درمانی مبتنی بر توان‌بخشی بود.
      کرمی و لرستانی (1401) در پژوهش خود با عنوان اثربخشی مداخله بازی‌درمانی شناختی رفتاری بر آلکسیتایمیا و فرسودگی تحصیلی در کودکان با اختلال ناتوانی یادگیری خاص دریافتند که این مداخله موجب کاهش آلکسیتایمیا و فرسودگی تحصیلی در سطح (001/0>p) در این کودکان شد.
      در پژوهشی که حسنی پور فلاح بهدانی و برادران (1401) با عنوان تأثیر بازی‌درمانی بر میزان توجه، تمرکز و حافظه کاری در کودکان مبتلا به باختلال بیش فعالی/نقص توجه انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که بازی‌درمانی اثربخش لازم را بر افزایش حافظه کاری و توجه کودکان مبتلا به نقص توجه بیش فعالی داشته است (001/0P<).

2-9-2. پیشینه پژوهشی خارجی
      استوارت و همکاران (۲۰۲۲) در پژوهشی با عنوان علوم اعصاب و جادوی بازی‌درمانی به این نتیجه رسیدند بازی‌درمانی روشی قدرتمند و مناسب برای هدایت توجه کودک به محیط، گسترش آگاهی و دگرگونی کودکان و نوجوانان است.
      هالیمن و همکاران (۲۰۲۲) در پژوهشی با عنوان بازی‌درمانی و پیشرفت تحصیلی دریافتند که میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تحت بازی‌درمانی از پیش‌آزمون تا پس‌آزمون بسیار زیاد بوده است و دراین‌بین، دخترها نسبت به پسرها پیشرفت بیشتری داشتند.
      نورسانا و آدی (۲۰۲۰) در پژوهشی با عنوان بازی‌درمانی برای کودکان مبتلابه اختلالات اضطرابی دریافتند بازی‌درمانی در کاهش اضطراب کودکان با سنین آسیب‌پذیر ۳ تا ۱۶ سال مؤثر است این مداخله علاوه بر کاهش اضطراب می‌تواند احساسات منفی را کاهش داده و توانایی‌های اجتماعی و عملکرد تحصیلی کودکان مبتلابه اختلال اضطرابی را بهبود بخشد.
      اسلایلی و همکاران (۲۰۲۰) در پژوهشی با عنوان تأثیر بازی‌درمانی پازل بر حافظه کاری کودکان پیش‌دبستانی به این نتیجه رسیدند که سطح حافظه کاری کودکان پیش‌دبستانی پس از انجام بازی‌درمانی با افزایش معناداری پیدا می‌کند.
      ولت و همکاران (۲۰۲۰) در پژوهشی تحت عنوان هنر و بازی‌درمانی مبتنی بر تروما: نتایج مطالعه آزمایشی برای کودکان و مادران در پناهگاه‌های خشونت خانگی در ایالات‌متحده و آفریقای جنوبی به این نتیجه رسیدند که در پایان علائم افسردگی به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافت (01/0=p) و روند غیرقابل توجهی به سمت بهبود PTSD(21/0=p) وجود داشت. همچنین کودکان فاش کردند که این هنر به آنها کمک می‌کند تا احساسات و تجربیات دشوارشان را با مادران خود بیان کنند. این مداخله گروهی هنر و بازی‌درمانی مبتنی بر تروما نویدبخش کاهش اثرات آی پی وی برای کودکان و مادران در پناهگاه‌های خشونت خانگی است.

فهرست منابع و مآخذ

ابراهیمی شاهد، امید؛ قادری، داود (1399). اختلالات یادگیری (تشخیص، سبب‌شناسی و درمان). تهران: آزمون یار پویا.
آذریان، آلما؛ اکبری، بهمن، کریمی لیچاهی، رقیه (1398). تأثیر بازی‌درمانی بر عملکرد خواندن، مهارت‌های سازشی و مشکلات رفتاری دانش آموزان نارساخوان. مجله سلامت روان کودک، 6(3)، 201-214.
اوبالاسی، آناهیتا؛ حسینی نسب، سید داوود (1393). بررسی تأثیر آموزش روش مونته سوری بر خلاقیت کودکان پیش دبستانی 4 و 5 ساله شهر تبریز. آموزش و ارزشیابی )علوم تربیتی)، 7(28)، 98-71.
آقابابائی، سارا؛ ملک پور، مختار؛ عابدی، احمدی (1390). مقایسه کنش‌های اجرایی در کودکان با و بدون ناتوانی یادگیری املا: عملکرد نسبی در آزمون عصب-روان شناختی نپسی. نشریه روانشناسی بالینی، 4(3)، 40-35.
اعتمادزاده، مژگان، هومن، فرزانه؛ ماکوندی، بهنام (1402). اثربخشی بازی‌درمانی در بهبود توجه و حافظه کاری دانش آموزان با اختلالات یادگیری خاص. مجله بین المللی بهداشت مدارس، 10(1)، 33-26.
اکبری، اکرم؛ منیرپور، نادر؛ میرزاحسینی؛ حسن (1400). اثربخشی بازی‌درمانی والد محور بر پرخاشگری و علائم اختلال نافرمانی مقابله‌ای. فصلنامه سلامت روان کودک، 8(1)، 140-126.
اصل فتاحی، بهرام؛ تقی پور معصومی، حکیمه (1399). بررسی تأثیر بازی‌درمانی بر روی شادکامی و خلاقیت کودکان پیش‌دبستان در تبریز. فصلنامه مطالعات پیش‌دبستان و دبستان، 3(10)، 128-109.
امیری مورچگانی، امیر؛ لهرابی، بهاره (1399). بررسی بازی‌درمانی کوتاه‌مدت ساختاری بر کاهش علائم اختلال ADHD و اختلال کاستی توجه و بیش فعالی در شهرستان لاران. فصلنامه رویکردی نو در علوم تربیتی، 2(1)، 108-95.
امیدوار، علی؛ دانا، احمد.، حمزه سبزی، امید و پورپناهی کل تپه (۱۳۹۷). تأثیرآموزش براساس تربیت بدنی رشدی بر حافظه کاری دانش آموزان مقطع ابتدایی. روانشناسی مدرسه و آموزشگاه، ۷(۱)، ۱۰۱-۸۳.
انجمن روانپزشکی آمریکا (۲۰۱۳). راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی، ویرایش پنجم (ترجمه فرزین رضاعی، علی فخرایی، آتوسا فرمند، علی نیلوفری، یانت هاشمی آذر، فرهاد شاملو). تهران: ارجمند.
بارلو، دیوید اچ؛ مارک دیورند، وی؛ هافمن، استفان جی (1398). آسیب شناسی روانی (ترجمه مهرداد فیروزبخت). تهران: رسا
بیسی، وحید؛ غلامی، عاطفه (1400). راهکارهای پیشنهادی جهت بهبود اختلال نوشتن. فصلنامه رویکردی نو در علوم تربیتی، 4(2)، 33-27.