مقاله و مبانی نظری مفاهیم و نظریه های رقابت پذیری ملل ,

  مبانی نظری و پیشینه تحقیق مفاهیم و نظریه های رقابت پذیری ملل

در قالب WORD ودر 63 صفحه وقابل ویرایش

فهرست مطالب

مقدمه
2-1    مفاهیم ابتدایی رقابت پذیری ملل
2-1-1     نظریات مرکانتیلیست ها .
2-1-2    نظریه مزیت مطلق   
2-1-3    نظریه مزیت نسبی .
2-1-4    نظریه هکشر – اوهلین .
2-2    روند ظهور رقابت پذیری
2-3    طبقه بندی مفاهیم رقابت پذیری نوین  .
2-4    تعریف رقابت پذیری .
2-5    فهرست و جداول رقابت پذیری   
2-6    مدلهای رقابت پذیری ملل .
2-6-1    مدل الماس مایکل پورتر (1990)
2-6-2    مدل الماس دانینگ – پورتر (1991) .
2-6-3    مدل الماس مضاعف دوگانه راگمن (1991) .
2-6-4    مدل الماس بوش – پورتر (1992)
2-6-5    مدل الماس های چندگانه (1993) .
2-6-6    مدل 9 عاملی چو (1994) .
2-6-7    مدل الماس مضاعف ثانویه چو، مون، کیم (2007) .
2-7    تحلیل و طبقه بندی مدلها
2-8    پیشینه کاربردی مدلهای الماس
2-9    مفهوم و اهمیت صادرات  .
2-10    انواع صادرات
2-10-1    صادرات قطعی
2-10-2    صادرات موقت
2-10-3    صادرات قطعی در حجم تجاری .
2-10-4    صادرات قطعی غیرتجاری .
2-10-5    صادرات مجدد
2-10-6    ترانزیت خارجی  .
2-11    تاریخچه توسعه صادرات و فلسفه آن .
2-12    صادرات و اهمیت آن  .
2-13    موانع و مشکلات صادرات  .
2-14    عملکرد صادراتی .
2-15    اهمیت و نقش صادرات غیر نفتی در اقتصاد کشور .
2-16    اهمیت صادرات محصولات کشاورزی
2-17    پیشینه موضوع تحقیق .

منابع

مقدمه
"کامروايي ملي اکتسابي است، نه موروثي". مايکل پورتر با نشاندن جمله‌ ي پيشين در طليعه‌ ي مقاله‌ ي مشهور خود، مزيت رقابتي ملل، فلسفه‌ي وجودي و هدف نهايي مدل الماس را آشکار مي‌سازد. به اعتقاد وي، در عصر حاضر، عناصر اقتصاد کلاسيک اعم از نيروي کار، نرخ بازگشت، و ارزش پولي به تنهايي سبب‌سازِ رشد ملي نيستند؛ بلکه توان رقابتي يک ملت به ظرفيت صنايع آن براي نوآوري و تعادلي بستگي دارد. عناصري که خود به خلق و جذب دانش به عنوان اساس و پايه رقابت در عصر حاضر نيازمندند.از سوي ديگر، پورتر به اين مسأله نيز اشاره مي‌کند که تفاوت ملل در ارزش‌هاي ملي، فرهنگي، ساختارهاي اقتصادي، نهادها، و تاريخ، سهم به‌سزايي در موفقيت رقابتي دارد. به بيان ديگر، تفاوت‌هاي برجسته‌اي در الگوهاي رقابت‌پذيري کشورها وجود دارد؛ هيچ ملتي نمي‌تواند در تمامي حوزه‌ها و صنايع به رقابت بپردازد .پورتر با بيان گزاره‌هاي فوق، اهميت و نقش پررنگ ملت‌ها در فضاي اقتصادي حاضر و ارتباط تنگاتنگ تفاوت‌ها و تمايزهاي ملي با دستيابي به مزيت‌هاي رقابتي در اين فضا را جلوه مي‌بخشد. گزاره‌هايي که اساس و جوهره‌ي مدل الماس بوده و تناسب بهره‌گيري از مدل مذکور در پژوهش پيش‌روي را نشان مي‌دهد. لذا در این فصل به بررسی آراء و عقاید دانشمندان دیگر و چرایی انتخاب مدل الماس پورتر می‌پردازیم.
2-1. مفاهیم ابتدایی رقابت پذیری ملل
2-1-1. نظریات مرکانتیلیست ها
مرکانتیلیست ها طرفدار کنترل شدید بر تجارت بودند. آنها سعی داشتند نشان دهند که اهداف کشورها در تضاد با یکدیگر قرار دارند. توجه مرکانتیلیست ها یا سوداگران براساس دیدگاهی مادی گرایانه بیشتر معطوف به ثروت کشورها به عنوان عامل رقابت پذیری ملل بود. مطابق نظر مرکانتیلیست ها ثروت یک کشور از روی موجوی فلزات قیمتی آن کشور ( به ویژه طلا ) اندازه گیری می‌شد. از دیدگاه آنان یک کشور به کمک طلا و پول می‌توانست ارتش را تجهیز کند، وسایل و ابزار و ناوگان مورد نیاز برای یکپارچه نگهداشتن قدرت خویش را فراهم کند و مستعمراتی به دست آورد. بنابراین به منظور جمع آوری طلا، کشور می‌بایستی صادرات خود را تشویق و واردات خود را محدود می‌کرد که در نتیجه تولید و اشتغال ملّی را بالا می‌برد (غفاری، 1385).
2-1-2. نظریه مزیت مطلق
نظریه پردازان سنتی کسب و کار همواره به مسائلی از قبیل سرمایه، نیروی کار و منابع طبیعی به عنوان رقابت پذیری ملل توجه کرده اند. در واقع تعداد زیادی نمونه های مختلف وجود دارد که نظریه پردازان ابتدایی آنها را بیان کرده اند. با اهمیت ترین مدل محتوایی به لحاظ تاریخی به آدام اسمیت و دیوید ریکاردو بر می‌گردد. شروع بی پایان بهترین ها و اشتباه در امور غلط (2007،cho et al ) یکی از اهداف آدام اسمیت در کتاب ثروت ملل نقض نظریات مرکانتیلیست ها بود. تغییرات تئوریک نتیجه و پیامد طبیعی مضامین تاریخی هستند. ممکن است تمامی کشورها به طور همزمان در جهت افزایش صادرات و کاهش واردات چنین سیاستی را اعمال کنند که در آن صورت امکان مبادله بین کشورها دچار مشکل می‌شود. بنابراین باید برخی کشورها به عنوان کشورهای پیرامون، تحت استعمار قرار گیرند تا کشورهای استعمارگر بتوانند به اهداف خود دست یابند(دنیای اقتصاد ). آدام اسمیت از تجارت آزاد به عنوان بهترین سیاست برای کشورهای جهان نام می‌برد. او ملل را این طور راهنمایی می‌کند که هریک از طریق تجارت آزاد به دنبال تولید کالاهایی باشند که در آنها مزیت مطلق دارند. بنابراین سطح تولید و کارآیی در جهان افزایش می‌یابد و همه از آن منتفع خواهند شد. نظریه مزیت آدام اسمیت، برخورداری از کارآیی در تولید را عامل موفقیت و مزیت برای یک کشور در تجارت آن کالا می‌داند(پورتر ،1990). بنابراین اسمیت با رد دیدگاه سوداگران، اعتقاد داشت که در تجارت آزاد مبتنی بر مزیت مطلق یک کشور، ملل منتفع نمی‌شوند بلکه کشورها به طور همزمان منتفع خواهند شد (غفاری ،1385).
2-1-3. نظریه مزیت نسبی
حدود 40 سال بعد از اسمیت، قانون مزیت نسبی که هنوز به صورتی غیرقابل تردید استدلال بسیاری از علمای تجارت بین الملل است، جهت تبیین بخش مهمی از تجارت جهان ارائه گردید.هر چند تئوری مزیت نسبی عموماً به دیوید ریکاردو نسبت داده می‌شود اما پیش از آن می‌توان این نظریه را به طور اجمالی در کارهای رابرت تورنر نیز مشاهده کرد، بنابراین بجاست تئوری مزیت نسبی به تورنر- ریکاردو نسبت داده شود (غفاری ،1385). تئوری مزبور بیان می‌دارد، بعنوان مثال حتی اگر کشوری در تولید دو کالا دارای عدم مزیت در مقایسه با کشور دیگری باشد، داد و ستدی که حاوی منافع متقابل برای هر دو طرف است می‌تواند صورت گیرد. بدین صورت کشوری که دارای کارآیی کمتر است باید در تولید و صدور کالا یی تخصص یابد که در آن عدم مزیت مطلق کمتری دارد بعبارت دیگر، آن کشور در مورد یک کالا از مزیت نسبی نسبت به کالای دیگر برخوردار است و در مقابل، کالای دیگر را وارد نماید. به طور کلی نظریه مزیت نسبی ریکاردو بر تفاوت کارآیی و بهره وری نیروی کار مبتنی است و آن را عامل موفقیت جهانی صنایع و کشورها قلمداد می‌کند (پورتر،1990).
2-1-4. نظریه هکشر – اوهلین
هکشر-اوهلین در توضیح دلایل تفاوت میان قیمت نسبی کالاها در دو کشور، نظریه مکملی را ارائه می‌کنند که در آن دلیل این اختلاف را تفاوت در استعدادهای عوامل تولید، تکنولوژی یا ذائقه مردم کشورها بیان می‌دارند. آنها بر خلاف ریکاردو که صرفاَ بر جنبه عرضه تاکید دارد، دو سوی بازار یعنی عرضه و تقاضا را مورد توجه قرار می‌دهند. اختلاف در استعدادهای عوامل تولید یا تکنولوژی به اختلاف در امکانات تولید و عرضه در کشور منجر می‌شود و اختلاف در ذائقه و سلیقه مردم وضعیت تقاضا را مشخص نموده و در نهایت منجر به تعیین قیمت عوامل تولید و محصول می‌گردد. هر یک از تفاوتهای مزبور به تنهایی و یا با یکدیگر، می‌توانند مبنای تجارت متقابل قرار گیرند. بنابراین شدت استفاده از عوامل تولیدِ گرانتر یا ارزانتر در تولید یک نوع کالا، نوع کالای وارداتی و صادراتی هر کشور را تعیین کرده و با توجه به اختلاف در قیمت عوامل میان کشورها، تجارت بین آنها میسر می‌گردد(غفاری، 1385).عدم صحت و ضعف بسیاری از فروض رقابت کامل که مبنای شکل گیری نظریات کلاسیک از زمان آدام اسمیت و نظریات پس از آن بود به مرور زمان آشکار شد و مورد توجه قرار گرفت. بنابراین از نیمه دوم قرن بیستم مطالعات دیگری به انجام رسید که نتیجه آن ارائه مزیت رقابتی ملل توسط پورتر بود.
2-2. روند ظهور رقابت پذیری نوین
مطالعات نوین بر روی رقابت پذیری ملل تقریبا از 1940 آغاز گردیده اما همچنان تعریف واضحی از آن ارائه نشد و بین نظریه پردازان این حوزه، ارتباط تئوری های تجارت و عوامل رقابت پذیری اختلاف نظر وجود داشت. پس از بحران اقتصادی جهان در اوایل 1980 رویکردی جدید در مسایل مدیریت استراتژیک مطرح گردید. ابتدا تحقیقاتی در ارتباط با رقابت صنایع و استراتژی آنها مطرح شد سپس نظریات مزیت رقابتی و در نهایت رقابت پذیری ملل به عنوان مفاهیم نوین در سال 1990 نگاه کلی به این مقوله را تغییر داد.این تغییرات نتایج یک دهه تحقیقات علمی توسط گروه های متخصصی از سرتاسر جهان بود. از اوایل دهه 80 رییس جمهور ایالات متحده، رونالد ریگان، طی یک پروژه ملی پروفسور پورتر استاد دانشگاه بازرگانی هاروارد را مامور چنین تحقیقاتی کرده بود. پورتر به عنوان مشاور عالی استراتژیک دولتی در سطح بین الملل، در راس تیم های استراتژیک تدوینگر برنامه های استراتژیک کشورهای متعددی بوده است. از جمله ایالات متحده، کانادا، نیوزلند، کره، سنگاپور، اسپانیا و. (Moon et al ,1998). او براساس تحقیقاتی که در 10 کشور منتخب داشت، در کتای مزیت های رقابتی ملل، الگویی تحلیلی جهت ارزیابی و رتبه بندی مزیت های رقابتی ملل ارائه کرد و آن را الماس نامید(Ozlem Oz,2002). پورتر بیان می‌کند که پایداری مزیت های رقابتی کشورها در سطح صنایع توسط شش عامل با دیگر کشورها قابل مقایسه است. این مدل ابتدا در 10 کشور : 8 کشور توسعه یافته و 2 کشور در حال توسعه ( دانمارک ،آلمان، ایتالیا، ژاپن، کره، سنگاپور، سوئد و سوئیس، انگلستان، و ایالات متحده ) مورد بررسی قرار گرفت (پورتر ،1990). با تبیین مدل الماس توسط پورتر، با تکیه بر تحقیقات و تجربیات وی در حوزه رقابت پذیری ملل و با توجه به اهمیت موضوع توجه خاصی به این حوزه شد. پس از آن سیلی از نظریات، مدلها، کاربردها و انتقادات درباره مزیت رقابتی ملل جاری شد و نظریه پردازان مختلفی سعی در توسعه و اجرا و اصلاح مدل الماس کردند. در حوزه نظری افرادی چون دانینگ، راگمن، وریک، بوش، چو و مون با نقد مدل پورتر به اصلاح و ارائه مدل الماس پرداختند. بیشتر انتقادات در ارتباط با محیط رقابتی، عوامل انسانی، شرکتهای چند ملیتی و نقش فرهنگ بود.
راگمن نشان داد که در اقتصادهای باز و کوچک ارتباط نزدیکی بین رقابت پذیری یک کشور با کشورهای واقع در یک منطقه یا با شرکای تجاری اصلی همچون ایالات متحده و کانادا وجود دارد (Rugman, 1991) و در نهایت مدل الماس مضاعف توسط وی ارائه شد. راگمن و دی کروز الماس مضاعف را جهت تحلیل رقابت پذیری بین ایالات متحده و کانادا به کار بردند(D.Cruz&Rugman,1993). چو با رویکردی متفاوت مدل 9 عاملی را برای ارزیابی وضعیت رقابت پذیری ارائه کرد. مجله تحقیقات مدیریت استراتژیک جهانی در یک ویژه نامه با عنوان ماورای مدل الماس، کاربردها و نقدهایی که راجع به مدل الماس ارائه شده بود منتشر کرد. مون، راگمن و وریک در ویژه نامه مذکور الماس مضاعف را معرفی و اصلاحاتی را برای الماس به عنوان ضمیمه الحاقی مدل پورتر پیشنهاد کردند(Moon et al ,1995).
در طی این سالها پورتر همواره ضمن مباحث و گفتگوهای متعددی که در محافل علمی و صنعتی انجام می‌داد نقطه نظرات سایر منتقدین را مد نظر داشت. به همین دلیل مجددا کتاب او همراه با اصلاحاتی دوباره در سال 1997 به چاپ رسید. همچنین او با افزودن عوامل مختلف به همراهی دو محقق عملکرد الماس را در رقابت پذیری ژاپن بررسی کردند. آنها ضمن وفاداری بر مدل الماس این بار فعالیتهای تجاری از طریق شرکت های بین المللی را نیز دقیق تر تشریح نمودند( پورتر و دیگران ،2000).
ماسکولکا و برگن استوک در مجله بیزینس هاریزونز مقاله ای با عنوان " یک داستان غم انگیز، آیا الماس فرانسه فراموش شده؟" نگاهی مجدد به مدل الماس داشتند. مارک جگرز 2003 بر اساس یک نگاه اقتصادی به صنایع در مقاله ای با نام " آیا مدل الماس همیشه کارآ است؟ " تحلیل دیگری از مدل الماس ارائه داد. در آخرین تلاشها جهت گسترش مفاهیم رقابت پذیری و مدل الماس، چو، مون و کیم در تلاشی مجدد طی یک همکاری مدل الماس ثانویه را بر اساس مدل الماس و با رویکرد MASI تقسیم بندی و رتبه بندی جدیدی را جهت تبیین رقابت پذیری بین المللی در تحقیقات تجارت بین الملل ارائه داد(Cho et al ,2007).