مقاله و مبانی نظری جامعه اطلاعاتی ,

فصل دوم پایان نامه جامعه اطلاعاتی

در قالب WORD ودر 27 صفحه وقابل ویرایش

فهرست مطالب

مقدمه

تاریخچه

ویژگی جامعه اطلاعاتی

عناصر و اصول جامعه اطلاعاتی

زاویه ملی

اجلاس جهانی در رابطه با جامعه اطلاعاتی

پیشینه ی تحقیقات

منابع

فارسی

لاتین

2-1 مقدمه
جامعه‌اي را که در آن کيفيت زندگي، گستره دگرگوني اجتماعي، و توسعه اقتصادي به‌گونه‌اي روزافزون به اطلاعات و بهره‌وري از آن متکي است جامعه اطلاعاتيمي‌گويند .
در اين جامعه، استانداردهاي زندگي و الگوهاي کار و فراغت، نظام آموزشي، و فعاليت‌هاي اقتصادي و بازرگاني از پيشرفت اطلاعات و دانش فني تأثير مي‌پذيرد. نشانه اين امر، توليد رو به گسترش کالاها و خدمات مرتبط با اطلاعات و اشاعه آن‌ها از طريق حلقه گسترده‌اي از رسانه‌ها، به‌ويژه فن‌آوري‌هاي چندرسانه‌اي الکترونيکي، و به‌طور کلي غلبه فن‌آوري اطلاعات در امر ذخيره، پردازش، و انتقال اطلاعات است.
جامعه اطلاعاتي جامعه‌اي وابسته به خدمات اطلاعاتي رسانه‌هاي همگاني است و با آهنگي سريع‌تر از ديگر جوامع و با سلطه بيشتر بر اندوخته‌هاي علمي و تجربي پيش مي‌رود. در چنين جامعه‌اي، ارتباطات عامل واقعي انتقال براي ايجاد تحول در افراد بهمنظور دستيابي به اطلاعات است و ارزش‌هاي اطلاعاتي عامل تعيين‌کننده در توسعه جامعه محسوب مي‌شود.
2-2تاريخچه
از دهه 1970 در غرب، بهويژه در کشورهاي پيشرفته، تحول عظيمي در حوزه اطلاع‌رساني صورت گرفته است. در دهه 1980 رايانه وارد کارخانه‌ها و ادارات شد، تشکيلات اقتصادي داراي بخش اطلاع‌رساني گرديد، و دادوستدهاي جهاني بهصورت شبانه‌روزي از طريق شبکه‌هاي ارتباطي سرعت بيشتري يافت. در دهه 1990،افراد با ساعات کار کمتر، بازدهي بيشتري را ارایه دادند و کارهاي اداري بهسمت بي‌نيازي از کاغذ پيش رفت. آلوين تافلر در کتاب موج سوم، تمدن بشر را متأثر از سه موج عمده دانسته است که با هر موج تاريخ تمدن وارد فصل نويني مي‌شود. اکنون، با شکوفايي صنعت الکترونيک و رايانه، بشر وارد عصر اطلاعات شده است.
در دوران حاضر، عامل رشد اقتصادي، سرمايه، نيروي انساني، يا مواد خام نيست بلکه دانش و انديشه‌هاي جديد است. به همين سبب، بسياري از صاحب نظران بر اين باورند که جامعه جديد با جامعه صنعتي تفاوت‌هاي آشکار دارد و برخي آن را جامعه فراصنعتي نام نهاده‌اند.
2-3ويژگي‌هاي جامعه اطلاعاتي
صاحب‌نظران علم اطلاع‌رساني ويژگي‌هاي متعددي از جامعه اطلاعاتي و ظواهر آن ارایه داده‌اند که مهم‌ترين آن‌ها
•    ويژگي تکنولوژیک؛
•    ويژگي اقتصادي؛
•    ويژگي شغلی؛
•    ويژگي مکاني؛ و
•    ويژگي فرهنگي
هستند.
2-3-1 ويژگي تکنولوژیک
نخستين خصيصه در اين گروه، تشکيل رسانه‌هاست که نظامي فراگير، جامع، و گسترده را به همراه آورده و کاملاً مسلط بر حيات انسان است؛ و اين خود ترکيبي از فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي، رايانه، دورنگار، چاپگر، ويدیو، ماهواره، تلويزيون، و جز آن است. ويژگي ديگر اين نظام دو سويه بودن آن است که مخاطب را از وضعيتي منفعل خارج مي‌کند و به‌طور مؤثر در فرايند ارتباط شرکت مي‌دهد. رشد انديشه، پيدايش حق اظهار نظر، و حق رأي در نتيجه تمرين برخورد فعّال و مسئولانه در زمينه‌هاي اجتماعي از آثار ارتباط دوسويه است که نتايج سياسي و فرهنگي به‌دنبال دارد.
خصيصه ديگر اين فن‌آوري پويايي است. يعني ارتباط از هرجا، يا هرکس، و در هرحال امکان‌پذير است،که نمونه آن تلفن همراه است. تبديل پذيري، خاصيت ديگر اين نوع رسانه‌هاي ارتباطي است. امروزه، به راحتي مي‌توان پيام‌ها را از صورتي به صورتي ديگر تبديل کرد. اتصال‌پذيري نيز خاصيت ديگري است؛ يعني هر وسيله ارتباطي را مي‌توان به وسيله ارتباطي ديگر متصل کرد و ارتباط ميان مسافت‌هاي دور را برقرار ساخت. سرانجام، جهان شمول بودن از مهم‌ترين خصوصيات وسايل ارتباطي نوين است؛ به اين معني که شبکه‌ها بهتدريج سراسر سياره زمين را پوشش مي‌دهند و مرزهاي سياسي را در مي‌نوردند. فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي امکان مي‌دهند که طراحي و ساخت کالا با بهترين کيفيت و کمترين زمان بهطور خودکار انجام پذيرد و خط توليد چنان انعطاف‌پذير گردد که به راحتي بتوان، با خط توليد واحدي، چند نوع کالا توليد کرد.
2-3-2 ويژگي اقتصادي
رويکرد اقتصادي به نقش روزافزون اطلاعات در فرايند توليد، توزيع، و مصرف، بهويژه در زمينه نوآوري و رقابت اشاره دارد. جامعه اطلاعاتي نوع جديدي از تقسيم کار را مطرح مي‌کند و در نتيجه مشاغلي از ميان مي‌رود و مشاغل جديدي پديد مي‌آيد، و البته ساختار اقتصادي، ناگزير، خود را با حوزه‌هاي تازه هماهنگ مي‌کند. در اين جوامع، اطلاعات منبعي اقتصادي تلقي مي‌گردد. سازمان‌ها براي افزايش کارآيي خود بر استفاده بيشتر از اطلاعات تأکيد مي‌ورزند تا نوآوري‌ها تقويت گردد، موقعيت اقتصادي و رقابت‌طلبانه آن‌ها بهبود يابد، و سبب ارتقاي کيفيت ابزارها و خدمات شود.
در دهه 1960، انتقال تدريجي اقتصاد کالايي به اقتصاد اطلاعات آغاز گرديد و اطلاعات و تشکيلات آن، تبديل به مهم‌ترين منبع توليد ثروت جوامع شد، به‌گونه‌اي که برخي اقتصاددانان، اقتصاد را به بخش‌هاي اطلاعات اوليه،اطلاعات ثانويه، و غير اطلاعاتي تقسيم کردند. در بخش اطلاعات اوليه، همه کالاها و خدماتي که اطلاعات را فراهم کرده يا مربوط به جمع‌آوري، پردازش، و توزيع اطلاعات و بازارهاي مربوط است جاي مي‌گيرد. اين بخش، نه تنها صنايع ميکروالکترونيک، ارتباط، و فرهنگ را دربر مي‌گيرد، بلکه انواع گسترده‌اي از کالاها و خدمات را نيز شامل مي‌شود. بخش اطلاعات ثانويه شامل فعاليت‌هاي اطلاعاتي محدودتر، مانند فعاليت‌هاي تحقيق و توسعه، برنامه‌ريزي، کنترل، بازاريابي، و بايگاني اطلاعات توليدشده توسط بخش دولتي براي مصارف داخلي و خارجي و کليه فعاليت‌هاي اطلاعاتي صنايع خصوصي و مؤسسات آموزشي است که با بازار دادوستد ندارند.
اقتصاد اطلاعات نشان مي‌دهد که توليد اطلاعات و فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي سهم مهمي از توليد ناخالص ملي کشورهاي پيشرفته را به خود اختصاص مي‌دهد. به اين اعتبار، اگر سهمي از توليد ناخالص ملي يک جامعه که صرف فعاليت‌هاي اطلاعاتي مي‌شود، نسبت به ساير فعاليت‌هاي اقتصادي بيشتر باشد آن جامعه را مي‌توان "جامعه اطلاعاتي" ناميد.
2-3-3 ويژگي شغلی
يکي از خصيصه‌هاي مهم جوامع اطلاعاتي تغيير حرفه‌ها و مشاغل است. هرگاه حرفه‌ها در فعاليت‌هاي اطلاعاتي تمرکز يابند به جامعه اطلاعاتي واردشده‌ايم. به بيان ديگر، در جامعه اطلاعاتي از کارهايي که قدرت جسمي و مهارت‌هاي يدي را مي‌طلبد، مانند تراشيدن سنگ و يا زراعت بر روي زمين کاسته و به کارهايي با مهارت بالا مانند تعليم و تربيت، امور اداري، و کليه کارهايي که اطلاعات را جهت انجام بهتر فعاليت‌ها درخواست مي‌کنند، تبديل مي‌شود. امروزه، تنها اقليتي رو به کاهش از نيروي کار، در کارخانه کار مي‌کنند و بازار کار به وسيله شاغلان بخش اطلاعات تسخير شده است.تغيير مشاغل و توزيع آن‌ها مرکز ثقل بيشتر نظريه‌هاي معتبر در مورد جامعه اطلاعاتي است. دانيل بل در دهه 1960 ظهور جامعه "يقه سفيدها"(مديران و طالبان اطلاعات) و کاهش نيروي کار صنعتي و کارگران "يقه آبي" را عنوان کرد و پايان تضاد سياسي ـ طبقاتي، آگاهي گروهي بيشتر، و توسعه برابري جنسي را مطرح ساخت.
چهارصد نوع حرفه را به عنوان نيروي کار اطلاعاتي بر شمرده‌اند، که نخستين نوع شامل کارکناني است که فعاليت اصلي آنان توليد و عرضه دانش و اطلاعات است، مانند دانشمندان، مخترعان، کتابداران، روزنامه‌نگاران، و نويسندگان. نوع دوم کارکناني را دربرمي‌گيرد که اطلاعات را گردآوري، هماهنگ، و پردازش کرده و سپس به توزيع آن در ميان شرکت‌ها و متقاضيان اطلاعات مي‌پردازند؛ مانند مديران، منشيان، کارمندان، و کليه کارگران. نوع ديگر شامل کارکناني است که با استفاده از دستگاه‌ها و فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي، فعاليت انواع ديگر را حمايت مي‌کنند؛ مانند کساني که اطلاعات را وارد رايانه مي‌کنند، يا به نصب و تعمير تلفن، راديو، و تلويزيون مي‌پردازند. بدين ترتيب، تقسيم‌بندي نيروي کار اطلاعاتي و غيراطلاعاتي، براساس تخمين درجه‌اي از درگيري مشاغل با اطلاعات، تميز داده مي‌شود. گرچه تعيين اين که دقيقاً چه کسي کارگر اطلاعاتي است و چه کسي نيست، خود، موضوع بحث انگيزي است، زيرا هر شغلي تا حد زيادي با شناخت و پردازش اطلاعات سروکار دارد. اما پيدايش جامعه اطلاعاتي متّکي بر جنبه محوري دانش نظري، در مقابل دانش عملي است، و مي‌بايد آن‌هايي را که داراي دانش نظري هستند از کارگران اطلاعاتي، يعني کساني که تنها مجري انديشه‌هاي نظريه‌پردازان محسوب مي‌شوند، متمايز ساخت.
دنياي امروز، هماهنگي ساخت و توليد در سطح جهان، برنامه‌ريزي درون دولت‌ها و ميان دولت‌هاي مستقل، و بازاريابي در همه قاره‌ها را مي‌طلبد. اطلاعات براي اين‌گونه فعاليت‌ها جنبه محوري دارد و، در نتيجه، مديريت اطلاعات نيز تبديل به ضرورتي اجتناب‌ناپذير مي‌گردد.
از ديگر مشخصه‌هاي جوامع اطلاعاتي تأکيد بر آموزش است. گزارش يونسکو از کميسيون بين المللي آموزش براي قرن بيست‌ويکم با نام "يادگيري: گنج درون" تأثير جامعه اطلاعاتي بر آموزش و پژوهش و برخي نتايج آن را مورد تأکيد قرار مي‌دهد. فن‌آوري‌ها، بي‌ترديد، اين امکان را فراهم آورده است که آموزش از طريقي که قبلاً امکان‌پذير نبود ارایه گردد. طيف وسيعي از رشته‌هاي تحصيلي به صورت صفحات فشرده و چندرسانه‌ای در دسترس قرار دارند و مدارس و دانشگاه‌ها، با استفاده از امکانات الکترونيکي، آموزش از راه دور را تجربه مي‌کنند.
2-3-4 ويژگي مکاني
در جامعه اطلاعاتي، شبکه‌هاي اطلاعاتي نقاط دور دست را با يکديگر مرتبط مي‌کنند. اين شبکه‌ها گروه‌هاي مختلف سراسر جهان را در کمترين زمان ممکن و به بهترين شکل به يکديگر پيوند مي‌دهند و افراد مي‌توانند دانش و تخصص خود را با يکديگر مبادله کنند، به مشاوره بپردازند، و خلاقيت‌هاي خود را شکوفا سازند. رشد سريع رسانه‌هاي جديد اين امکان را فراهم آورده است که اطلاعات مربوط به مبادلات بازرگاني، قيمت کالاها، فهرست پروانه‌هاي ثبت اختراع، نوسانات ارز، و حتي چکيده مقالات مجلات علمي و فني تهيه و به صورت پيوسته به سراسر جهان ارسال گردد. شبکه‌ها حتي سبب تجديد سازمان نظام مالي در دنيا شده و فروپاشي محدوديت‌هاي سنتي در زمينه بانکداري، خدمات مالي، و واسطه‌گري را به دنبال داشته است. مبادلات اقتصادي به شکل الکترونيکي و در حجم بسيار بالا حاصل رشد اين بخش بوده است.
اهميت راهبردي اطلاعات، تأمين زيرساخت‌هاي اطلاعاتي، رشد اطلاعات قابل مبادله و يکي شدن سراسري اقتصاد، همگي بر مرکزيت شبکه‌هاي اطلاعاتي - ارتباطي، و اتصال شهرها، مناطق، ملت‌ها، قاره‌ها، و سراسر جهان تأکيد دارد و اين تأکيد بيشتر بر گردش اطلاعات در مسير بزرگراه‌هاي اطلاعاتي و الکترونيکي است. در حالي که نخستين حرکت‌هاي اقتصادي بازارها بر مبناي دوري و نزديکي در ساختار شهرها به‌وجود آمد، امروزه اقتصاد بازار بر منطق ارتباطات الکترونيکي استوار شده و جغرافياي جديدي از مراکز پردازش و کنترل به‌وجود آمده است. گرچه محدوديت فاصله‌ها کاملاً حذف نشده، ليکن کوتاه شدن زمان در ارتباطات، در واقع، براي شرکت‌ها، دولت‌ها، و افراد حق انتخاب بيشتري فراهم ساخته است.