مبانی نظری و پیشینه پژوهش اضطراب امتحان ,

مبانی نظری و پیشینه پژوهش اضطراب امتحان

در قالب word و در 35 صفحه و قابل ویرایش و با منابع سال 1402

فهرست مطالب
اضطراب امتحان
انواع اضطراب امتحان
علائم اضطراب امتحان
عوامل و علل مرتبط با اضطراب امتحان
عوامل تاثیرگذار بر اضطراب امتحان
راه‌های مقابله با اضطراب امتحان
تکنیک‌های شناختی و رفتاری برای کاهش اضطراب امتحان
روش¬های درمانی اضطراب امتحان
2-1-2-10- مدل¬ها و نظریه¬های اضطراب امتحان
1-    نظریه توجهی - شناختی :
2-    مدل اضطراب موقعیت – خصیصه
3-    مدل تداخل
4-    مدل کمبودها
پیشینه پژوهش
پیشینه پژوهش‌های داخلی
2-27-2- پیشینه پژوهش‌های خارجی

منابع

اضطراب امتحان
اضطراب امتحان به عنوان یک پدیده‌ی شایع و مهم آموزشی رابطه نزدیکی با اضطراب عمومی دارد. با این حال دارای ویژگی‌ها و مشخصه‌های خاصی است که آن را از اضطراب عمومی مجزا می‌سازد. اضطراب امتحان احساس درک و ناراحتی همراه با مشکلات شناختی در طی امتحان است(زارع،1396).
توافق عمومی وجود دارد که اضطراب امتحان حداقل دو جزء دارد: الف) الگوی فیزیولوژیک پیش‌برانگیختگی مثلاً افزایش ضربان قلب، فشار خون و غیره که خود ممکن است شامل تغییرات فیزیکی و شکایت‌هایی می‌شود. ب) انسداد شناختی یا عدم سازمان‌بندی کردن حل مسأله مؤثر و کنترل شناختی، شامل ایجاد مشکل در تفکر شفاف، اضطراب امتحان می‌تواند بر هر فردی اثر بگذارد بر دانش‌آموزان مدرسه ابتدایی یا راهنمایی، دانشجویان دانشگاه و کارمندانی که برای گواهی یا موفقیت‌های شغلی امتحان می‌دهند(قلاسی، 1400).
اضطراب امتحان می‌تواند اثر طولانی‌مدت بر اعتماد به نفس افراد بگذارد
سیبر (1980) اضطراب امتحان را در حالت خاصی از اضطراب عمومی می‌داند که شامل پاسخ‌های پدیدار شناخت، فیزیولوژیک و رفتاری مرتبط با ترس از شکست است و فرد آن را در موقعیت‌های ارزیابی، تجربه می‌کند. هنگامی که اضطراب امتحان رخ می‌دهد بسیاری از فرآیندهای شناختی و توجیهی با عملکرد مؤثر فرد، تداخل می‌کند (طهماسبی پور، 1398).
اضطراب امتحان یعنی ایجاد تنش قبل از امتحان هنگام امتحان و بعد از امتحان. اگر عملکرد فرد یا میزان توانایی و هوش او مطابقت نداشته باشد اضطراب امتحان به وجود می‌آید. در زمان استرس و اضطراب احساس می‌کنیم اوضاع از کنترل خارج است، تحت فشار هستیم و تمرکز خود را از دست داده‌ایم این اضطراب منجر به عدم تمرکز حواس، واکنش‌های فیزیولوژیک نامطلوب و افت عملکرد شخصی می‌گردد (خسروری، استوار و اعظمی، 1391).
اصلی‌ترین مشکل اضطراب امتحان تأثیر آن بر توانایی تفکر است ممکن است موجب فراموشی شده یا افکار آنقدر سریع شوند که کنترل آن دشوار باشد مقدار کمی اضطراب برای کسی که درس خوانده است عادی است کسی که درس یاد نگرفته اضطرابی هم ندارد. درجاتی از اضطراب و استرس می‌تواند مثبت باشد و احساس بدست آوردن یک فرصت را به فرد بدهد. مثلاً استرسی که باعث می‌شود یک ورزشکار هنگام مسابقه بهتر از تمرین عمل کند یا فردی در شغل جدید خود با انرژی و عملکرد بهتری کار کند و یا یک دانش‌آموز در زمان امتحان دچار اضطرابی می‌شود که تمرکز او را روی مطالعه افزایش داده و باعث می‌شود برنامه خود را منظم‌تر نماید و زمان خود را مدیریت کند در نهایت این اضطراب منجر به افزایش عملکرد فرد می‌شود. پس درجاتی از اضطراب لازم بوده و باعث بهبودی عملکرد می‌شود. این نوع اضطراب را اضطراب تکلیف محور می‌گوییم (قاسم زاده، 1398).
اگرچه ممکن است دانش‌آموز به هنگام امتحان دادن سطوح مختلفی از اضطراب را احساس کند ولی اکثراً می‌توانند از عهده آن برآمده و آن را تا سطح قابل کنترلی پایین بیاورد(زارع، 1396).

عوامل و علل مرتبط با اضطراب امتحان
عوامل ایجادکننده اضطراب ضمن اینکه بسیار متنوع‌اند مشخص و واضح هم هستند و راهکارهای رهایی از آنها شناخته شده‌اند. عواملی مثل ترس از فراموش کردن مطالب خوانده شده، سخت‌گیری معلمان در طی سال تحصیلی، سخت‌گیری پرسش‌های کلاسی، سخت بودن سؤالات امتحانی و سخت نمره دادن توسط معلم، انتظارات بیش از حد والدین، عدم خودباوری و اعمتماد به نفس در دانش‌آموز و نامشخص بودن نوع سؤالات از جمله عوامل شناخته شده بروز اضطراب تحصیلی است (رسولی خورشیدی، صرامی، نادری و شجاعی، 2018).
گاهی مشاهده می‌شود که دانش‌آموزی همه‌چیز دارد: اراده، استعداد، تسلط بر مطالب و ... و فقط یک چیز ندارد اعتماد به نفس، بر عکس برخی دانش‌آموزان بسیار کم می‌خوانند و کم می‌دانند اما به دلیل اعتماد به نفس بالا همان چیز کمی که می‌دانند و خوانده‌اند را می‌نویسند و هم سطح و یا بالاتر از دانش‌آموز با استعداد و آماده ولی با اعتماد به نفس پایین قرار می‌گیرند. چرا دانش‌آموزی با امتحان خود نسبتاً خونسرد و آرام برخورد می‌کند و دانش‌آموز دیگری شب امتحان دچار بی‌خوابی و بی‌قراری می‌شود، تمرکز خود را از دست می‌دهد، می‌خواند اما در حافظه‌اش نمی‌ماند برخی از این دلایل بدین قرارند (قلاسی، 1400).
عوامل تاثیرگذار بر اضطراب امتحان
1.عزت نفس و اضطراب امتحان
افرادی که عزت نفس پایینی دارند افرادی که احساس خودکارآمدی پایین‌تری دارند و آنها که شکست‌ها و ناکامی‌های متعددی را تجربه کرده‌اند بیشتر مستعد اضطراب امتحان هستند. طبق مطالعه وکتا (199) با کاهش اضطراب امتحان اعتماد به نفس افزایش می‌یابد (رابین، 1999) می‌گوید عزت نفس پایین موجب اضطراب می‌شود. افراد با هوش بالا و با هوش پایین کمتر در معرض اضطراب امتحان هستند اما افراد با هوش متوسط بیشتر از اضطراب رنج می‌برند(قلاسی، 1400).
2.مهارت‌های مطالعه و اضطراب امتحان
دوا (2000) نشان می‌دهد چنانچه مهارت‌های مطالعه آموزش داده شود اضطراب امتحان کاهش می‌یابد(زارع، 1396).
3.بزرگ جلوه دادن نقش امتحان
هرچه فرد به دوره تحصیلی بالاتری می‌رود اهمیت ارزشیابی افزایش می‌یابد و به همان نسبت بیشتر تحت تأثیر اضطراب حاصل از آن قرار می‌گیرد(قلاسی، 1400).
4.موقعیت و مکان امتحان
امتحانات نهایی مقررات خشک، برخوردهای شدید و نوع درس با اضطراب امتحن رابطه دارد بین دشواری درس و اضطراب امتحان و همچنین بین نگرش به یک درس (نگرش بد و خوب) و اضطراب نیز رابطه وجود دارد(زارع، 1396).
5.خانواده
خانواده در شدت بخشیدن به اضطراب نقش مهمی دارد. الگوهای خشک و غیرقابل انعطاف پرورش کودک روش‌های آمرانه انتظارات دور از توانایی‌ها و استعدادهای فرد مثل انتظارات بیش از حد والدین و تفکر کمال‌طلبانه آنها، تنبیه و سرزنش، عدم ارائه تشویق و تقویت مناسب، وضعیت اقتصادی- اجتماعی پایین جزء عوامل خانوادگی محسوب می‌شوند. گاه والدین پیام‌هایی به سوی فرزند خود می‌دهند که او را دچار اضطراب می‌کنند(زارع، 1396).
طبق تحقیق بولدوگ (1992) پسرانی که از طرف پدر احساس فشار می‌کرده‌اند اضطراب کمتری نسبت به کسانی که از طرف مادر تحت فشار بوده‌اند داشته‌اند(زارع، 1396).
6.انتظار و توقع بالای معلمان
معلمان هنوز انتظار دارند دانش‌آموزان‌شان مثل دانش‌آموزان سال‌های دور، درس‌خوان، فعال و باتربیت باشند در حالی که این دانش‌آموزان متعلق به زمان حال هستند و توقعی که از آنها می‌رود باید با توجه به شرایط کنونی جامعه باشد(قلاسی، 1400).
7.علل مربوط به امتحان
گاهی ماهیت یک امتحان (که امتحان ریاضی بارزترین آن است) به گونه‌ای است که نسبت به سایر امتحانات در شخص ایجاد اضطراب بیشتری می‌کند ترس از فراموش کردن مطالب خوانده شده، نامشخص بودن سؤالات، درس و امتحان دشوار، ناآشنا بودن مراقبان امتحان، محدودیت‌های زمانی و محیط نامناسب امتحان از دیگر علل امتحانی اضطراب هستند (قلاسی، 1400).

قسمتی از پیشینه تحقیق::

نونهال نهر، یزدانی، صادق، احمدی و نجفی بیرامی(1401) پژوهشی تحت عنوان تعیین اثر بخشی طرحواره درمانی گروهی بر اضطراب امتحان دانش آموزان پسر دوره اول متوسطه ناحیه ۱ تبریز انجام دادند. روش پژوهش نیمه آزمایشی و از نوع طرح های پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموز ان پسر دوره اول متوسطه ۱۴-۱۲ ساله بود. از طریق نمونه گیری خوشه ای - تصادفی، ۲۴ نفر پس از انجام آزمون اضطراب امتحان اسپیل برگر(1980) و کسب نمره اضطراب امتحان بالاتر از متوسط، و احراز ملاک های ورود به گروه، جهت درمان در ۲گروه ۱۲ نفری شامل گروه آزمایش وگروه کنترل جایگزین شدند و سپس در روند اجرای پژوهش پرسشنامه طرحواره یانگ و بسته مداخلاتی طرحواره درمانی بر روی شرکت کنندگان اجرا گردید. داده های حاصل با استفاده از تحلیل کوواریانس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که تفاوت معناداری بین گروه آزمایش و کنترل از نظر میزان اضطرا ب امتحان وجود دارد. براساس یافته های پژوهش به نظر میرسد طرحواره درمانی گروهی در کاهش معنادار اضطراب امتحان دانش آموزان، موثر بوده است.

پیترز، پاسل و کرانس (2021) پژوهشی با عنوان اثربخشی طرحواره درمانی برای بیماران مبتلا به اختلالات اضطرابی، اختلال وسواس فکری-اجباری و اختلال استرس پس از سانحه (یک بررسی سیستماتیک) انجام دادند؛ 41 مطالعه که بر اساس موضوع واجد شایط بودند شناسایی شدند، نتایج نشان داد طرحواره درمانی یک درمان امیدوار کننده برای بیماران مبتلا به اختلالات اضطرابی، اختلال وسواس فکری-اجباری و اختلال استرس پس از سانحه است.

قسمتی از منابع
احمدزاده سامانی، سودابه ؛ دهقانی، اکرم؛ کلانتری، مهرداد؛ رضایی دهنوی، صدیقه؛ (۱۴۰۰). اثر بخشی طرحواره درمانی بر اجتناب شناختی دانش اموزان دختر دارای طرحواره‌های ناسازگار اولیه. نشریه توانمند سازی کودکان استثنایی، ۱۲۰(۲) ۷۳-۸۳.
احمدی، مهرناز، و نجفعلی قندهاری، نرجس. (1402). نقش واسطه ای حمایت اجتماعی در رابطه کمال گرایی و خودکارآمدی اجتماعی. پژوهش های روان شناختی در مدیریت، 9(1 )، 201-224. SID. https://sid.ir/paper/1043705/fa
ادیرهولد، میریام، گولدبرگ، جین(1401). وسوسه های کمال گرایی؛ ترجمه حسین مسنن فارسی. انتشارات: پیدایش. تاریخ تالیف اثر به زبان اصلی:1991.
آقایی،احمد(۱۳۹۸). مقایسه اثر بخشی طرحواره درمانگری و زوج درمانگری هیجان مدار به صورت گروهی بر رضایت از زندگی و طرحواره ای سازش نایافته زوجین. رساله دکترا، رشته روانشناسی عمومی، دانشگاه ازاد اسلامی واحد سیستان و بلوچستان.
اوجاقلو سارا(۱۴۰۱). اثر بخشی طرحواره درمانی بر احساس تنهایی و ناگویی هیجانی زوجین دارای تعارض.پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته مشاوره خانواده،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب.
ایزانلو، زهرا؛ عبدخدایی، محمدسعید و مهرام، بهروز (1400). بررسی رابطه بین ابعاد کمال‌گرایی و اضطراب پنهان در دانشجویان. پژوهشهای روانشناسی و مشاوره، 1 (1): 58-47
بشارت، محمدعلی (1400). رابطه بین کمال گرایی و سلامت روانی. دانشور، 3، 22-7
پیغامی،نگار(۱۴۰۰).اثر بخشی اموزش فنون طرحواره درمانی بر اضطراب امتحان و خود پنداری دانش آموزان دارای افت تحصیلی. پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته روانشناسی بالینی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب.
جان.، ا. بک(2014). راهنمای کاهش اضطراب امتحان. مترجم: کیومرث جهانگردی و مسعود براتیان. انتشارات:اولیا و مربیان.
خسروی، معصومه؛ استوار، زهره، اعظمی، سعید(1391). اضطراب امتحان و راهبردهای مقابله با آن. انتشارات: علم.
دهستانی مهدی، شمسی سروه، مهدوی عاطفه. بررسی رابطه کمال گرایی و اضطراب اجتماعی با میانجی گری بینش شناختی در کارکنان سازمان بهزیستی. فصلنامه ایده های نوین روانشناسی. ۱۴۰۰; ۹ (۱۳) :۱-۱۲. URL: http://jnip.ir/article-۱-۵۵۹-fa.html