مبانی نظری و پیشینه پژوهش طرحواره درمانی ,

مبانی نظری و پیشینه پژوهش طرحواره درمانی

در قالب word و در 35 صفحه و قابل ویرایش و دارای منابع سال 1402

فهرست مطالب

طرحواره درمانی
مفا هیم طرحواره
منشأ طرح‌واره‌ها
طرحواره درمانی یانگ
حیطه‌های طرحواره‌ها
حیطه‌ی یک: بریدگی و طرد
حیطه دو: خودگردانی و عملکرد مختل
حیطه‌ی سه: حد و مرزهای مختل ( محدودیت های مختل)
حیطه‌ی چهار: هدایت شدن توسط دیگران ( دیگر جهت مندی)
2-2-4-5 حیطه‌پنج: گوش به زنگی بیش از حد و بازداری
سبک های طرحواره
انواع سبک های طرحواره ای :
کنش های طرحواره
پیشینه پژوهش
پیشینه پژوهش‌های داخلی
2-27-2- پیشینه پژوهش‌های خارجی
منابع فارسی
منابع لاتین

طرحواره درمانی
شاید بتوان گفت طرحواره یک بسته حافظه ایست که محتوای آن را آموزه های فرد در طول زمان شکل می‌دهد.باید توجه داشت که در روند پدیدایی طرحواره ها عواملی مثل بنیادهای زیستی فرد و عوامل مربوط به محیط تربیتی او مثل محیط خانواده، فرهنگ، تجارب وی در فرایند رشد، رخدادهای بزرگ و. .. تاثیر می‌گذارند.این بسته حافظه ای مثل یک فیلتر بزرگ و پیچیده بر سر راه اطلاعات ورودی به حافظه و همچنین اطلاعات موجود در حافظه عمل کرده و با سرند، دسته بندی، و سازمان دهی، شکل گیری معانی جدید را در ذهن ممکن می‌سازد.طرحواره ها فراتر از یک باورند آنها ما را برای مقوله بندی اطلاعات و پیش بینی رخدادها توانا می‌سازند. یک طرحواره در برگیرنده مجموعه ای از خاطرات، هیجانها، حسهای بدنی و شناختهاست. ویژگی مقاوم بودن و سخت جانی طرحواره ها آنها را در صدر فهرست چالشهای کسانی می‌گذارد که در حرفه شان با ” تغییر ” سر و کار دارند(یانگ، کلوسکو و ویشار، 2012؛ ترجمه حمید پور و اندوز، 1401).
مفا هیم طرحواره
طرحواره، یک ساختار شناختی به منظور غربال کردن، کدگذاری و ارزیابی محرکی است که ارگانیسم در معرض آن قرار گرفته است. براساس ماتریکس طرح‌واره‌ها، فرد قادر می‌شود تا خود را در ارتباط با زمان و فضا جهت‌یابی کند و تجربه‌های خود را به روش معنی‌داری طبقه‌بندی و تفسیر کند (یانگ و کلوسکو، 2016؛ ترجمه حمیدپور، پیرمرادی و گلی زاده، 1399).
بک و همکاران (1990) معتقدند که در حیطه‌ی آسیب‌شناسی روانی، واژه‌ی طرحواره در مورد ساختارهایی با محتوای شخصی شده با خصایص فردی به کار می‌رود، که در اثر اختلالاتی از جمله افسردگی، اضطراب، حملات هراس و وسواس‌ها فعال می‌شوند (بارلو ،2012؛ به نقل از علوی نژاد، 1400).
مفهوم طرحواره ریشه در روانشناسی شناختی، تحول شناخت، روانشناسی خود، و نظریه دلبستگی دارد. در حیطه‌ی روانشناسی شناختی، واژه‌ی طرحواره شناختی دارای معانی متعددی است، که این تعاریف در حیطه‌ی گسترده‌ای از ساختارهای شناختی قابل دستیابی تا غیر قابل دستیابی متفاوت هستند (ون وریسکوجیک، برویرسن و نادروت، 2018؛ ترجمه کاربخش، 1400).
به طور کلی، طرحواره‌ها به عنوان باورهای بنیادین ناکارآمد در نظر گرفته می‌شوند، که توسط یک آماج فعال می‌شوند. طرحواره‌ها، تم‌های بادوام و ثابتی هستند که برای هر فرد اختصاصی هستند. طرحواره‌ها در طول دوران کودکی شکل گرفته‌اند و در واقع، حاصل تلاش فرد به منظور انطباق با رویدادهای زندگی و موقعیت‌های محیطی هستند. زمانی که طرحواره‌ای فعال می‌شود، تبدیل به اتاق فرمان افکار خودآیند منفی می‌گردد و به طور منفی موجب سوگیری در اطلاعات می‌شود. در حقیقت، طرحواره‌ها ذخیره می‌شوند تا هنگامی که تحت شرایط خاصی فعال شوند. به عبارت دیگر، این نشانه‌های موقعیتی، همان حافظه‌ی فرد هستند. این بدان معناست که باید طرحواره‌ را یک مفهوم وسیع در نظر بگیریم، نه این که صرفاً به آن به عنوان مجموعه‌ای از شناختواره‌ها نگاه کنیم (جیمز  و همکاران،2012 ؛ به نقل از اوجاقلو، 1401).
طرحواره بالاترین سطح تعمیم یافته‌ی شناخت است، که به تغییر مقاوم است و تأثیر عمیق و قدرت‌مندی در شناخت‌واره‌ها و هیجان‌های فرد دارد. افکار خودآیند منفی و مفروضه‌های بنیادین بینابینی به طور شدیدی تحت تأثیر طرح‌واره‌ها قرار می‌گیرند و این تأثیر به خصوص زمانی قدرت‌مندتر است که طرحواره‌ها فعال شوند (مرواریدی، 1395).
فریمن و فاسکو (2009) معتقدند که طرحواره‌ها، مفروضه‌ها یا قوانین زیربنایی هستند که افکار و رفتارهای فرد را تحت کنترل خود دارند و در طول سال‌های زندگی فرد تحول یافته‌اند. محتوای طرح‌واره‌ها، کلیه‌ی جنبه‌های زندگی فرد، اعم از آگاهانه یا غیرآگاهانه را دربر می‌گیرد(آقایی، 1398). طرح‌واره‌ها، معنی و ساختاری که فرد به دنیا می‌دهد، را ایجاد می‌کنند. طرح‌واره‌ها، در طول دوره‌ی تحول فرد شکل گرفته‌اند، به این معنا که به موازاتی که فرد از محیط پیرامون خود اطلاعات را دریافت می‌کند، آن را پردازش می‌کنند. هر فردی به طور منحصر به فرد براساس ادارک معینی که به این اطلاعات می‌دهد، آنها را دسته‌بندی و مرتب می‌کند و آن اطلاعات را سازمان می‌دهد. اما در عین حال، تحول طرح‌واره‌ها تحت تأثیر فرهنگ، خانواده، مذهب و عوامل مربوط به جنسیت، سن یا شخصیت فرد قرار دارد(علوی نژاد، 1400).
طرحواره‌ها نه تنها براساس مواد شناختی، بلکه با توجه به عوامل هیجانی، رفتاری و فیزیولوژیک مرتب می‌شوند. طرحواره‌ها نسبت به تغییر بسیار مقاوم هستند، چون:  1.برخی از باورها به طور شدیدی با هیجان‌های فرد و تجربه‌های گذشته وی در هم آمیخته است 2.باورها برای مدت طولانی وجود دارند، لذا می‌توان آنها را به عنوان قسمتی از هویت فرد در نظر گرفت؛ 3.این باورها ممکن است توسط افراد مهم زندگی فرد تأیید یا تقویت گردند؛4. نحوه تأثیر طرح‌واره‌ها بر رفتار فرد توسط پردازش‌های فکری و تصورات فرد تعیین می‌شود؛ 5 .رفتارهای یادگرفته شده در نتیجه‌ی فعال شدن طرح‌واره‌ها به وجود می‌آید، بنابراین تداعی‌های مثبت و منفی بی‌شماری را در طول زمان ایجاد می‌کنند، که منجر به مقاومت شدید آنها در مقابل تغییر می‌گردند (پیغامی، 1400).
طرحواره‌، به طور فزاینده‌ای در طرح‌واره‌ درمانی مورد توجه قرار گرفته است. به عبارت دیگر، در این روش به طرحواره‌های بنیادین، به عنوان کلید درمان کوتاه مدت، تأکید بسیاری شده است(لیهی، 2018؛ ترجمه زیرک و آزادی، 1402). براساس رویکرد طرح‌واره‌ درمانی یانگ، کودک یاد می‌گیرد تا تجربه‌های اولیه از محیط خود را، به خصوص در ارتباط با افراد مهم زندگیش، براساس واقعیت سازمان دهد (یانگ و همکاران، 2021؛ ترجمه حمیدپور و اندوز، 1401).شش سازه اصلی در طرحواره درمان عبارتند از :
1. طرحواره های ناسازگار اولیه
2. نیازهای بنیادین
3. حیطه های طرحواره
4. راهبردهای مقابله ای
5. سبکهای طرحواره
6. کنشهای طرحواره(یانگ و کلوسکو، 2016؛ ترجمه حمیدپور و همکاران، 1399)

پیشینه پژوهش‌های داخلی
    قنبری، تیزدست، خلعتبری و رحمانی (1401) پژوهشی با عنوان اثربخشی طرحواره درمانی بر انعطاف پذیری و کمال‌گرایی ظاهر جسمانی در اختلال بدشکلی بدنی: یک مطالعه راهنما انجام دادند؛ در یک مطالعه نیمه آزمایشی و از نوع طرح های پیش آزمون پس آزمون پیگیری با گروه گواه، 30 دانشجوی دختر مبتلا به اختلال بدشکلی بدن که در حال تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تهران در طی ماه های آبان تا دی ماه 1401 بودند با روش نمونه گیری دردسترس انتخاب شدند. سپس مشارکت کنندگان به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه تخصیص یافتند. گروه آزمایش تحت طرحواره درمانی به مدت هشت جلسه هفتگی هر جلسه 90 دقیقه قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد در گروه آزمایش، میانگین (انحراف معیار) انعطاف پذیری شناختی از (4/7) 3/26 در پیش آزمون به (2/10) 5/43 در پس آزمون افزایش یافت (001/0>P) و در مرحله پیگیری به (7/11) 8/45 رسید که تاثیر مداخله پایدار بود (001/0>P). همچنین، در گروه آزمایش میانگین (انحراف معیار) کمال‌گرایی از (4/5) 5/74 در پیش آزمون به (1/6) 3/34 در پس آزمون کاهش یافت (001/0>P) و در مرحله پیگیری به (5/5) 5/49 رسید که تاثیر مداخله پایدار بود (001/0>P). در گروه گواه نمرات هر دو متغیر در پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری تفاوتی نداشت. نتیجه گیری مطالعه نشان داد که طرحواره درمانی موجب بهبود انعطاف پذیری و کاهش کمالگرایی ظاهر جسمانی در دانشجویان مبتلا به اختلال بدشکلی بدن شد.

پیشینه پژوهش‌های خارجی
  پیترز، پاسل و کرانس (2021) پژوهشی با عنوان اثربخشی طرحواره درمانی برای بیماران مبتلا به اختلالات اضطرابی، اختلال وسواس فکری-اجباری و اختلال استرس پس از سانحه (یک بررسی سیستماتیک) انجام دادند؛ 41 مطالعه که بر اساس موضوع واجد شایط بودند شناسایی شدند، نتایج نشان داد طرحواره درمانی یک درمان امیدوار کننده برای بیماران مبتلا به اختلالات اضطرابی، اختلال وسواس فکری-اجباری و اختلال استرس پس از سانحه است.

قسمتی از منابع
احمدزاده سامانی، سودابه ؛ دهقانی، اکرم؛ کلانتری، مهرداد؛ رضایی دهنوی، صدیقه؛ (۱۴۰۰). اثر بخشی طرحواره درمانی بر اجتناب شناختی دانش اموزان دختر دارای طرحواره‌های ناسازگار اولیه. نشریه توانمند سازی کودکان استثنایی، ۱۲۰(۲) ۷۳-۸۳.
احمدی، مهرناز، و نجفعلی قندهاری، نرجس. (1402). نقش واسطه ای حمایت اجتماعی در رابطه کمال گرایی و خودکارآمدی اجتماعی. پژوهش های روان شناختی در مدیریت، 9(1 )، 201-224. SID. https://sid.ir/paper/1043705/fa
ادیرهولد، میریام، گولدبرگ، جین(1401). وسوسه های کمال گرایی؛ ترجمه حسین مسنن فارسی. انتشارات: پیدایش. تاریخ تالیف اثر به زبان اصلی:1991.
آقایی،احمد(۱۳۹۸). مقایسه اثر بخشی طرحواره درمانگری و زوج درمانگری هیجان مدار به صورت گروهی بر رضایت از زندگی و طرحواره ای سازش نایافته زوجین. رساله دکترا، رشته روانشناسی عمومی، دانشگاه ازاد اسلامی واحد سیستان و بلوچستان.
اوجاقلو سارا(۱۴۰۱). اثر بخشی طرحواره درمانی بر احساس تنهایی و ناگویی هیجانی زوجین دارای تعارض.پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته مشاوره خانواده،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب.
ایزانلو، زهرا؛ عبدخدایی، محمدسعید و مهرام، بهروز (1400). بررسی رابطه بین ابعاد کمال‌گرایی و اضطراب پنهان در دانشجویان. پژوهشهای روانشناسی و مشاوره، 1 (1): 58-47
بشارت، محمدعلی (1400). رابطه بین کمال گرایی و سلامت روانی. دانشور، 3، 22-7
پیغامی،نگار(۱۴۰۰).اثر بخشی اموزش فنون طرحواره درمانی بر اضطراب امتحان و خود پنداری دانش آموزان دارای افت تحصیلی. پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته روانشناسی بالینی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب.
جان.، ا. بک(2014). راهنمای کاهش اضطراب امتحان. مترجم: کیومرث جهانگردی و مسعود براتیان. انتشارات:اولیا و مربیان.
خسروی، معصومه؛ استوار، زهره، اعظمی، سعید(1391). اضطراب امتحان و راهبردهای مقابله با آن. انتشارات: علم.
دهستانی مهدی، شمسی سروه، مهدوی عاطفه. بررسی رابطه کمال گرایی و اضطراب اجتماعی با میانجی گری بینش شناختی در کارکنان سازمان بهزیستی. فصلنامه ایده های نوین روانشناسی. ۱۴۰۰; ۹ (۱۳) :۱-۱۲. URL: http://jnip.ir/article-۱-۵۵۹-fa.html
ذوقی، لیلا. کاکاوند، منیر و چوبداری، عسگر (1398). بررسی رابطه کمال گرایی با اضطراب امتحان با متغیر میانجی ذهن آگاهی در دانشجویان، فصلنامه روان شناسی تربیتی، 11 (51): 210-195