مقاله و مبانی نظری ذهن آگاهی یا حضور ذهن ,

مقاله و مبانی نظری ذهن آگاهی یا حضور ذهن

در قالبword و در 19 اسلاید و قابل ویرایش ودارای منابع سال 1403 و 2024

فهرست مطالب

ذهن آگاهی یا حضور ذهن
تاریخچۀ ذهن‌آگاهی
تعریف ذهن‌آگاهی
مولفهپاسخهای ذهنپاسخآگاهی
اهمیت ذهن‌آگاهی
ذهن آگاهی و مفاهیم اساسی
نظریه های ذهنپاسخآگاهی
نظریه شخصیت
نظریه آسیب‌شناسی
پیشینه پژوهش
پژوهش های داخلی
پژوهش های خارجی
منابع

ذهن آگاهی یا حضور ذهن
ذهن¬آگاهی، نوعی آگاهی است که در زمان توجه ما به تجربیاتمان نسبت بــه موضوع خاصی شکل می¬گیرد و توجهی متمرکز بر هـدف است(مدودف، کراجلو، نارایانان، و سیگرت، 2017). همچنین وضعیتی اسـت کـه می‌توان بـا وضوح و شفافیت بیشتر، اتفاقی را کـه در ذهن و حتی در دنیای اطراف در حال رخ دادن است را درک و نسـبت بـه آن‌ها آگاهی پیدا کرد. ذهن آگاهی فـرد را هوشیارتر و آگاه‌تر و او را قادر بـه کنترل و مدیریت احساسات و عواطف خود می¬کند کـه همین امر سبب می‌شود تصمیمات معقولانه‌تری در حل مسائل به‌طور موفقیت‌آمیز اتخاذ نماید (ون¬ویتمارچن، تیدن، ون¬ویلت، باتتجس-فریس و جانگ، 2018).
ذهن آگاهی یک عامل اساسی مهم در رسیدن به رهایی است، زیرا روشی موثر و قدرتمند برای خاموش کردن و توقف فشارهای دنیا یا فشارهای روحی و روانی فرد است. اهمیت مدیریت ذهن با ظهور مشغله¬های مختلف روزمره، نشخوار مداوم و موقعیت های استرس زا که بیشتر ما را احاطه کرده، بیشتر و بیشتر نمایان می¬شود. برای مدیریت ذهن، لازم است که قوانین ذهن را به درستی بشناسید و با مدیریت آن، حداکثر استفاده را از آن بکنید. به عبارت دیگر، ذهن آگاهی به معنای توجه به روشی خاص است. یعنی توجه و تمرکز که سه عنصر در آن دخیل است: 1- حضور داشتن 2- هدف قرار دادن 3- بدون قضاوت. این نوع توجه باعث افزایش آگاهی، وضوح و پذیرش واقعیت موجود می‌شود (کابات زین، 2021).
زندگی ما فقط اکنون اتفاق می‌افتد و گره می‌خورد. اگر کاملاً آنجا نباشیم، نمی‌توانیم دقیقاً بفهمیم چه چیزی ممکن است؟ چگونه می‌توانیم به امکانات دسترسی پیدا کنیم؟ و چگونه تحول و رشد ایجاد کنیم؟ در واقع ذهن آگاهی یک روش موثر و قدرتمند برای متوقف کردن فشارهای جهان یا فشارهای ذهنی شخص است. ذهن آگاهی به معنای تبدیل آگاهی فرد از گذشته و آینده به حال است. وقتی شخصی وجود دارد، حقیقت را از نظر همه جنبه های درونی و بیرونی آن می‌بیند و می‌فهمد که ذهن به دلیل قضاوت ها، تفسیرها و تعابیری که می‌کند، دائماً جویده و صادقانه صحبت می‌کند (ویلیام، راسل و راسل، 2008؛ به نقل از صالحی اشترجانی،1402).
وقتی فردی متوجه شود ذهن به طور مداوم در حال تفسیر است، قادر است به افکار خود توجه بیشتری کرده و آنها را بدون انزجار و قضاوت بررسی کند و دلیل وجود آنها را دریابد. تمرین ذهن آگاهی به فرد توانایی درک این نکته را می‌دهد که "افکار فقط فکر هستند" و وقتی می‌فهمد ممکن است افکارش درست نباشد، راحت تر می‌تواند او را رها کند.بسیار مهم است که انسان از پیامهایی که هنگام تفکر از ذهن می‌شنود آگاه باشد، درگیر افکارش نشود و بتواند آنها را رها کند. علاوه بر این، با مشاهده واقعیت درونی خود، او متوجه می‌شود که خوشبختی کیفیتی نیست که به عناصر خارجی و تغییرات در دنیای خارج بستگی داشته باشد، و هنگامی اتفاق می‌افتد که فرد وابستگی خود را به افکار، موضع گیری ها و برنامه های ذهنی از پیش تعیین شده ترک کند(شفیعی،1400).
یکی از مهمترین اصول در ذهن آگاهی "تسلیم شدن" است. ما به طور کلی به چیزهای زیادی وابسته هستیم: اعتقادات، وقایع خاص، زمانهای خاص، یک صحنه، یک آرزو و غیره وقتی یاد می‌گیریم آنها را رها کنیم، نسبت به آنها آگاهی بیشتری پیدا می‌کنیم و آنها را می‌پذیریم. اصل دیگر ذهن آگاهی اعتماد است. ما ممکن است همیشه آنچه را که اتفاق می‌افتد درک نکنیم، اما اگر یاد بگیریم به خود یا دیگران و به ویژه قوانین موجود اعتماد کنیم، این به ما قدرت عمیقی می‌بخشد که امنیت، تعادل و گشودگی را به ارمغان می‌آورد (لهاک،1400).
تاریخچۀ ذهن‌آگاهی
اصطلاح ذهن آگاهی از فرهنگ و زبان آیین بودا در حدود دو هزار سال پیش گرفته شده است. قانون جهانی بودن این کلمه از چین آمده و "تائو" نامیده می‌شود.به این معنا که هیچ کاری در آن انجام نمی‌شود یا کسی مجبور نیست کاری انجام دهد. ذهن آگاهی در آیین بودا یک روش فکری است و ریشه بودایی دارد. آیین بودا پانصد سال پیش در شمال هند توسط سیتادا گوداما، رهبر مذهبی شکل گرفت و پاسخی برای رهایی از فقر، بیماری و پیری بود. راههای مکتب بودایی زندگی پر از رنج و عذاب است و می‌توان با خلاص شدن از دلبستگی ها از این عذاب خلاص شد. در این تمرین، به فرد آموزش داده می‌شود که با پیوستن به کل جهان و درک فلسفه بودایی، متعهد به هدایت اخلاقی، ارتباطات، کار، ذهن آگاهی و مراقبه، از ناراحتی خلاص شود. این تجربه به افراد کمک می‌کند بدون وابستگی به پدیده¬ها، با کل تجربیات زندگی ارتباط برقرار کنند (شاپیرو و ویزباوم، 2020).
دو فرقه تروجان بودیسم و ماهایانا بودیسم از این مکتب نشأت گرفته اند. تراوادا تعالیم بودیسم را محافظه¬کارانه تفسیر می‌کند و بر آزادی فرد مبتنی بر تلاش و تمرکز بر مراقبه تأکید می‌کند. آیین بودایی ماهایانا تعالیم بودا را آزادانه تر تفسیر می‌کند. این مدرسه بر نجات زندگی از طریق عطوفت، عشق و کارهای خوب تأکید دارد. بودیسم ذن فرقه ای از آیین بودایی ماهایانا است که در قرن نهم به ژاپن گسترش یافت و از سال 1200 میلادی به یک فرقه عمومی تبدیل شد. ذن یک کلمه ژاپنی است و ترجمه کلمه مدیتیشن است. آیین بودا در کشورهای غربی شناخته شده است. اگرچه با رسیدن مفهوم ذن به ایالات متحده نفوذ آن بسیار محدود بود، اما به تدریج تأثیر خود را در فرهنگ آمریکایی آغاز کرد. ذهن آگاهی راهی برای هدایت توجه است که از سنت های مراقبه شرقی گرفته شده است، اما بیشترین بحث و عمل را در فرهنگ غرب داشته است (صناعی، موسوی، مرادی، پرهون و صناعی، 1396).

در دهه 1990، کابات‌زین توجه به ذهن را به عنوان آگاهی داوری لحظه به لحظه تعریف کرد. در سال 1994، وی توجه به اهداف فعلی را به روشی خاص و غیرقضاوتی در آگاهی، و در سال 2003، تعریف خود را کامل کرد و ذهن آگاهی را نوعی آگاهی که از طریق توجه به اهداف واقعی و قرار گرفتن درحال حاضر بدون قضاوت در مورد تجربیات صریح است دانست(دیویدسون، کابات زین، اسچوامچر، روسنکرانز، مولر و همکاران، 2003؛ به نقل از صالحی اشترجانی،1402).

منابع
آبرود، محمد، شیرازی تهرانی، علیرضا(1402). اثربخشی آموزش هوش موفق بر انگیزش پیشرفت دانش آموزان مقطع متوسطه دوم،دومین همایش بین المللی علوم تربیتی، مشاوره، روانشناسی و علوم اجتماعی،همدان،https://civilica.com/doc/1757120
آبرود، محمد(1402). مقایسه اثربخشی آموزش هوش موفق و آموزش راهبردهای یادگیری بر انگیزش پیشرفت دانش آموزان مقطع متوسطه دوم. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مشاوره مدرسه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تیران.
احمدوند، زهرا (1390). وارسي اعتبار و پايايي پرسشنامه پنج وجهي ذهن آگاهي در نمونه هاي غير (FFMQ). پايان¬نامه کارشناسي ارشد. روانشناسي. دانشگاه شاهد.
اسماعیلیان، نسرین؛طهماسیان،کارینه؛ دهقانی، محسن، موتابی، فرشته (1392). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر نشانه‌های افسردگی و پذیرش کودکان دارای والدین مطلقه. فصلنامه روانشناسی بالینی، 5(3)، 47-57
آقابابائی، ناصر؛ قربانی، نیما، خدابخش، محمدرضا(1390). تقابل فرایندهای خودشناختی با آستانه گذری. مجله: روانشناسی و دین، 1(13)، 55-70.
ایمان پرور، سهیلا؛ نریمانی، محمد؛ تکلوی، سمیه،  هاشمی، تورج (1398). تهیه بسته روانی-آموزشی مبتنی بر مدرسه و بررسی اثربخشی آن بر فرسودگی تحصیلی و ارتقای اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دخترپایه دوازدهم متوسطه دوره دوم پیش کنکوری. راهبردهای شناختی در یادگیری، 8(14 )، 21-36. SID. https://sid.ir/paper/255140/fa
بابایی، علی. (1395). هوش موفق و تاثیر آن بر عملکرد دانشجویان در برنامه درسی جدید کارورزی دانشگاه فرهنگیان. مطالعات آموزش و آموزشگاهی، 5(14)، 109-122.
بیان فر، فاطمه؛ پرتونژاد، نفیسه، طباطبایی، سیدموسی(1400). پیش‌بینی اشتیاق تحصیلی بر اساس جو عاطفی خانواده و حمایت تحصیلی در دانش‌آموزان: نقش میانجی هیجانهای تحصیلی. فصلنامه علمی- پژوهشی خانواده و پژوهش؛ ۱۸ (۴) :۳۱-۴۸URL: http://qjfr.ir/article-۱-۱۲۶۲-fa.html
پناهی, غلامحسن, اردونی, طیبه, کاظمی, سجاد. (1402). تاثیر اشتیاق تحصیلی بر امید تحصیلی از طریق نقش میانجی خوش بینی تحصیلی در دانش آموزان. مطالعات روانشناسی تربیتی, 20(50), 33-20
تقی زاده، مهدی ؛ مظاهری، مصطفی، مختاری، عباس(1402). اثر بخشی آموزش یادگیری سازگار با مغز بر ابعاداشتیاق تحصیلی(رفتاری، عاطفی،شناختی)دانش آموزان پسر متوسطه،دومین همایش بین المللی علوم تربیتی، مشاوره، روانشناسی و علوم اجتماعی،همدان،https://civilica.com/doc/1793601
جعفری،زهرا (1400). رابطه بین اشتیاق تحصیلی، هویت تحصیلی و پایستگی تحصیلی با سازگاری تحصیلی در دانش آموزان. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی دانشگاه قم