مقاله و مبانی نظری مفاهیم و مدلهای سرمایه اجتماعی ,

ادبیات تحقیق و سوابق پژوهشی مفاهیم و مدلهای سرمایه اجتماعی

در قالب WORD و در 32 صفحه و قابل ویرایش

فهرست مطالب

2- 1- 1) مقدمه    19
2- 1- 2) تاریخچه    19
2- 1- 3) مفهوم سرمایه اجتماعی. 20
2- 1- 4) مبانی نظری سرمایه اجتماعی. 23
2- 1- 4- 1) تئوری پیوند ضعیف  23
2- 1- 4- 2) تئوری شکاف ساختاری  ..  23
2- 1- 4- 3) تئوری منابع اجتماعی    24
2- 1- 4- 4) مدل کیفی سرمایه اجتماعی    25
2- 1- 4- 5) مدل CLRLA  .. 26
2- 1- 4- 6) مدل SCAT    27
2- 1- 4- 7) مدل کمی برای سرمایه اجتماعی    29
2- 1- 4- 8) مدل سرمایه اجتماعی گوشال و ناهاپیت    30
2- 1- 4- 9) مدل سرمایه اجتماعی استون  .. 32
2- 1- 4- 10) دیدگاه سرمایه اجتماعی هسلی و همکاران. 33
2- 1- 4- 11) چارچوب سرمايه اجتماعي مشترک و اعتبار مشترک ( شهرت مشترک ) ويدمن و همکاران .. 33
2- 1- 4- 12) مدل سرمایه اجتماعی لینا و وان بورن  .. 34
2- 1- 4- 13) مدل سرمایه اجتماعی لاک لی  .. 34
2- 1- 4- 14) رویکرد کندی در سرمایه اجتماعی. 35
2- 1- 5) مزایای سرمایه اجتماعی  .. 38
2- 1- 6) دیدگاه های انتقادی پیرامون سرمایه اجتماعی    39
2- 1- 7) نشانه‌های ضعف سرمایه‌های اجتماعی در سازمان ها  .. 42
2- 1- 8) عوامل مؤثر بر شکل گیری سرمایه اجتماعی    43
2- 1- 9) روش های اندازه گیری سرمایه اجتماعی    45
2- 1- 10) سرمایه اجتماعی و آموزش عالی. 46

پیشینه تحقیق

منابع

2-1-1) مقدمه    
امروزه در کنار سرمایه‏های انسانی، مالی و اقتصادی، سرمایه دیگری بنام سرمایه‌ی اجتماعی مطرح شده است. این مفهوم به پیوندها و ارتباطات میان‏ اعضای یک شبکه به عنوان منبع با ارزش اشاره دارد که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل‏ موجب تحقق اهداف اعضاء می‏شود (عباس زاده و مقتدایی، 1388). سرمایه‌ی اجتماعی مفهوم نسبتاً جدیدی در علوم اجتماعی است و به‌طور خلاصه به ‌معنای «هنجارها و شبکه‌هایی است که امکان مشارکت مردم در اقدامات جمعی به‌منظور کسب سود متقابل را فراهم می‌کند» و با شیوه‌هایی همچون سنجش سطح اعتماد اجتماعی و سطوح عضویت در انجمن های مدنی رسمی یا غیررسمی قابل اندازه‌گیری است. سرمایة اجتماعی مفهومی ترکیبی است که «موجودی» یا میزان این هنجارها و شبکه‌ها را در یک جامعه و در یک مقطع زمانی خاص تشریح می‌کند (اندیشمند، 1388). رابطة متقابل، رفتار غیرخودخواهانه و اعتماد نمونه‌هایی از این هنجارها هستند. این شبکه‌ها ممکن است رسمی یا غیررسمی باشند. از این منظر، سرمایة اجتماعی یکی از عناصر مهم قدرت «جامعة مدنی» یا ظرفیت جامعه برای مدیریت خویش از طریق فعالیت های گروهی غیررسمی، داوطلبانه، غیردولتی و غیرانتفاعی است (الوانی ونقوی، 1387).

2-1-2) تاریخچه سرمایه اجتماعی
بحث سرمایه اجتماعی، قبل از سال 1916 در مقاله‏ای توسط هانی‏فان ‏از دانشگاه‏ ویرجینای غربی برای نخستین بار مطرح شد. علی رغم اهمیّت آن در تحقیقات‏ اجتماعی تا سال 1960 میلادی که توسط جین جاکوب ‏در برنامه‏ریزی شهری بکار برده شد، شکل جدی به خود نگرفت. در دهه‌ی 1970 تئوری سرمایه اجتماعی توسط " لوری‏" وارد عرصه‌ی اقتصاد شد. لوری از تئوری سرمایه‌ی اجتماعی برای انتقاد از نظریات نئوکلاسیک‏ و ناعادلانه بودن توزیع درآمد استفاده کرد. جیمز کلمن‏ (1988)، برای اولین بار این مفهوم را در آمریکای شمالی وارد عرصه‌ی سیاسی کرد. تلاش های وی در اروپا توسط پوتنام‏ پیگیری شد. تئوری سرمایه‌ی اجتماعی، عمدتاً با نظریه‏های بوردیو، کلمن و پوتنام تکامل پیدا کردد (فوکویاما، 1379).

2-1-3) مفهوم سرمايه اجتماعي:
اولين تعريف علمی از سرمايه اجتماعي توسط فوکوياما ارائه گرديده است. فوکوياما می‌نویسد: سرمايه اجتماعي مجموعه اي است از توانايي اشخاص براي همکاري با يکديگر در قالب گروهي و سازمان هاي مختلف جهت نيل به اهداف مشترک مي‌باشد. سرمايه اجتماعي مجموعه‌اي از هنجارها (اعمال نيک و صالح) در سيستم‌هاي اجتماعي است که موجب ارتقاي سطح همکاري اعضاي جامعه و موجب پايين آمدن سطح هزينه‌هاي تبادلات و ارتباطات مي‌گردد. يکي از مفاهيم مهم در تبيين سرمايه اجتماعي ايجاد شبکه اعتماد است. شبکه اعتماد عبارت از گروهي است که براساس اعتماد متقابل به يکديگر، از اطلاعات و هنجارها و ارزش هاي يکساني در تبادلات فيمابين خود استفاده مي‌کنند (غفاری، 1390).
بوردیو سه نوع سرمایه را، شناسایی نمود؛ این اشکال سرمایه عبارت از شکل‏ اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بودند. شکل اقتصادی سرمایه بلافاصله قابل تبدیل به‏ پول است مانند دارایی‏های منقول و ثابت یک سازمان، سرمایه‌ی فرهنگی، نوع دیگر سرمایه است که در یک سازمان وجود دارد مانند تحصیلات عالیه اعضای سازمان که ‏این نوع سرمایه نیز در برخی موارد و تحت شرایطی قابل تبدیل به سرمایه‌ی اقتصادی‏ است و سرانجام شکل دیگر سرمایه، سرمایه اجتماعی است که به ارتباطات و مشارکت‏ اعضای یک سازمان توجه دارد و می‏تواند به عنوان ابزاری برای رسیدن به سرمایه‏های‏ اقتصادی باشد .(Winter, 2000)
از دیدگاه بوردیو سرمایه‌ی اقتصادی شکل غالب‏ سرمایه‏گذاری است و انواع دیگر سرمایه که شامل فرهنگی و اجتماعی است، به عنوان‏ ابزاری برای حصول سرمایه‌ی اقتصادی مفهوم پیدا می‏کنند. از نظر بوردیو، سرمایه‌ی اجتماعی در ممالک سرمایه‏داری به عنوان ابزاری برای تثبیت‏ و تقویت جایگاه اقتصادی افراد به شمار می‏رود. در این ممالک، سرمایه‌ی اقتصادی پایه‏ است و سرمایه‌ی اجتماعی و فرهنگی ابزاری برای تحقق آن محسوب می‏شوند. کلمن از واژگان مختلفی برای تعریف سرمایه‌ی اجتماعی کمک‏ گرفت؛ وی مفهوم سرمایه‌ی اجتماعی را از ابعاد مختلف بررسی کرد. کلمن برای تعریف‏ سرمایه‌ی اجتماعی از نقش و کارکرد آن کمک گرفت و تعریفی کارکردی از سرمایه‌ی اجتماعی ارائه داد و نه تعریف ماهوی .(Coleman, 1990)
بوردیو و کلمن قائل به‏ مشارکت و عضویت فرد در گروه بودند. ما حصل آن را به عنوان سرمایه تلقی می‏نمودند؛ بوردیو برای این مفهوم از واژه «چسبندگی» و کلمن از واژه «ساختار اجتماعی» کمک گرفتند. برخلاف بوردیو که سرمایه اقتصادی را به عنوان هدف غایی در نظر می‏گرفت. کلمن، سرمایه‌ی انسانی را به عنوان هدف غایی مطرح و سرمایه‌ی اجتماعی را به عنوان‏ ابزاری برای حصول به سرمایه‌ی انسانی بکار می‏برد. به عبارتی، کلمن با استفاده از مفهوم‏ سرمایه‌ی اجتماعی سعی در شناخت نقش هنجارها و ارزش‏ها در داخل خانواده یا شبکه‏های اجتماعی بود تا از این طریق بتواند موجب تقویت سرمایه‏های انسانی شود. پوتنام، سرمایه‌ی اجتماعی را مجموعه‏ای از مفاهیمی مانند اعتماد، هنجارها و شبکه‏ها می‏داند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و در نهایت‏ منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد. از نظر وی اعتماد و ارتباط متقابل ‏اعضاء در شبکه، به عنوان منابعی هستند که در کنش‏های اعضای جامعه موجود است .(Putnam, 2000)
پوتنام، سرمایه‌ی اجتماعی را به عنوان وسیله‏ای برای رسیدن به توسعه‌ی سیاسی و اجتماعی در سیستم های مختلف سیاسی می‏دانست. تأکید عمده وی بر مفهوم «اعتماد» بود و به زعم وی همین عامل بود که می‏توانست با جلب اعتماد میان مردم و دولتمردان و محسوب می‏شود که اگر در حکومتی به میزان زیاد اعتماد وجود داشته باشد به همان‏ اندازه رشد سیاسی و توسعه اجتماعی بیشتر خواهد بود.
پاکستون سرمايه اجتماعي را متشکل از اجزا مختلف که هر کدام می‌تواند مستقل از ديگري عمل کند تعريف کرده است. مؤلفه هاي تعريف پاکستون از سرمایه اجتماعی عبارتند از:
ميزان پيوستگي هاي انجمني در بين افراد يا ساختار شبکه هاي عيني پيوندهاي ذهني بين افراد مشابه، يعني پيوندهاي ميان افراد بايد داراي ويژگي خاصي، دو جانبه، مورد اعتماد و مستلزم احساس مثبت باشد.

استون سرمايه اجتماعي را دو بعد تقسیم نموده است:
بعد اول: ساخت شبکه‌ها و ساختار روابط اجتماعي.
بعد دوم: ساخت هنجارها و کيفيت روابط اجتماعي است. ويژگي‌هاي سرمايه اجتماعي در بعد اول عبارتند از: نوع روابط، اندازه شبکه ها، ساختار دروني روابط، ساختار بيروني روابط و سطح روابط ويژگي هاي سرمايه اجتماعي. در بعد دوم عبارتند از: هنجار اعتماد و هنجار جبران ( (Goderham et al, 2007.