مقاله و مبانی نظری بهره وری سازمانی ,

مبانی نظری و ادبیات تحقیق بهره وری سازمانی

در قالب WORD ودر 89 صفحه و قابل ویرایش

فهرست مطالب

مقدمه    12
بهره وری چیست؟    13
جمع بندی از تعاریف بهره وری    18
برداشتهای نادرست از بهره وری    18
جلوه ها، انواع، سطوح و ارکان بهره وری    21
بهره وری از دیدگاه قرآن    24
راهبردهای بهره وری    25
عوامل موثر در افزایش سطح بهره وری    33
عوامل ساختاری سازمان و بهره وری    51
اهمیت منابع انسانی و دیدگاه های نوین    53
بهره وری در ایران    55
نقش مدیریت در بهبود بهره وری    59
مدیریت چیست و چگونه تعریف می‌شود؟    61
عوامل مدیریتی موثر بر بهره وری    65
عوامل برنامه ریزی    66
عوامل سازماندهی و به کارگیری نیروی انسانی    79
عوامل رهبری    101
عوامل نظارتی    111
عوامل هماهنگی    115
نظام سلامت    119
شاخصهای سلامت    123
پیشینه تحقیق    124
پیشینه تحقیق در ایران    124
پیشینه تحقیق در جهان    131
جمع بندی    134

منابع

1-2.مقدمه
امروزه واژه بهره وری را زیاد می‌شنویم.صاحب نظران صنعت ٬ اعتلای فعالیت های بشری را با این پدیده قابل اعتبار و ثمربخش تجزیه و تحلیل می‌کنند به راستی بهره وری چیست؟از کجا بایستی شروع شود؟توسط چه کسی یا کسانی آغاز گردد؟از چه طریق یا طرقی استفاده گردد؟
اغلب از پیشرفتهای باور نکردنی ممالک شکست خورده جنگ از جمله آلمان و ژاپن واقعیتهایی را از طریق رسانه ها و یا به صورت عینی مشاهده میکنیم.آیا از خودمان پرسیده ایم که چگونه آلمان ٬ آلمان شد ٬ و ژاپن ٬ ژاپن؟
منابع صدمه دیده و کمیابی آن٬در این کشورها مشهود بوده اما تحول فکری و پنداشتها و نگرشهای موجود فرهنگ تحول پذیر ٬دلیل عمده دگرگونی های ابعادی و پیشرونده توسعه سریع و موفق بوده است ٬ بلی نیروی انسانی تحول پذیر با رهبری و مدیریت آشنا به زمان و مطلع از وقایع و مقتضیات توانستند شعار خواستن توانستن است را ٬ از بالقوه بالفعل برسانند.

2-2.بهره وری چیست؟
بهره وری را می‌توان از دو منظر تعریف کرد:
1-2-2.تعریف لغوی
قبل از توضیح در خصوص و مفهوم بهره وری و نهایتا" ارائه تعریفی کاربردی از این واژه بهتر است که واژه انگلیسی productivity از نظر لغوی مورد بررسی قرار گیرد.
از نظر لغوی این واژه(productivity) به معنای قدرت تولید ٬باروری و مولد بودن است.مثلا" زمینی که استعداد زراعت را دارد و بذر در آن نشو ونما میکند اصطلاحا" زمین productive (یعنی مولد و بارور )گفته می‌شود.
مثلا" افرادی از اجتماع که ضمن داشتن توان انجام کار ٬فاقد شغل هستند اصطلاحا" بیکار محسوب می‌شوند non-productive یعنی افرادی غیر مولد خوانده می‌شوند.
پس واژه productivity در قاموس زبان انگلیسی به داشتن قدرت تولید و بارور بودن کسی یا چیزی اطلاق می‌شود. در زبان فارسی کلمه بهره وری به عنوان معادل productivity مصطلح شده است.
کلمه بهره ور به استناد فرهنگ فارسی معین به معنای بهره بر ٬سود برنده و کامیاب است و نتیجتا" در ادبیات فارسی به بهره بری با فایده بودن ٬ سود برندگی وکامیابی معنا شده است.در برخی متون برای واژه productivity  معادلهای دیگری مانند راندمان ٬بازدهی٬قدرت تولید٬قابلیت٬مولدیت٬باروری و کارآمدی برگزیده شده است.(خاکی22٬1376٬)
2-2-2.تعاریف مفهومی
شاید بتوان ادعا کرد که به تعداد تالیفاتی که در زمینه بهره وری وجود دارد ٬تعاریف گوناگونی از آن ارائه شده است.گاه بهره وری به نرخ تبدیل کار مواد خام ٬به کالا ها و خدمت های مفید تعبیر گردیده ٬نمایش گر میزان کارائی اقتصادی قلمداد شده است.
گاه از بهره وری به عنوان(( درجه)) به کارگیری نیروها و عوامل تولید کننده خدمات و کالاها یاد شده است و گاه نیز بهره وری به عنوان بازده حاصل در مقابل منابع به کار گرفته شده تعریف گردیده است.شاید به طور رسمی و جدی نخستین بار لغت بهره وری در مقاله توسط کوئیزنی( Q uesnay) در سال 1766 میلادی ظاهر شد.بعد از آن بیش از یک قرن در سال 1883 آن طور که فرهنگ لغت شناسی لاروس بیان میکند ٬فردی به نام لیتر( Litter) بهره وری را بدین گونه تعریف کرد:قدرت و توانایی تولید کردن٬که در واقع در اینجا بهره وری اشتیاق به تولید را بیان میکند.از اوایل قرن بیستم این واژه مفهوم دقیق تری ٬به عنوان رابطه بازده (ستانده) ٬ عوامل و وسایل به کار رفته برای تولید آن بازده (نهاده یا داده) ٬را بدست آورد.فردی به نام ارلی( Early) در سال 1900 بهره وری را ارتباط بین بازده و وسایل به کار رفته برای تولید این بازده عنوان کرد.در سال 1950 سازمان همکاری اقتصاد اروپایی1 تعریف کاملتری از بهره وری به این شرح ارائه داد: بهره وری خارج قسمت بازده به یکی از عوامل تولید است.(ابطحی1375٬)

5-2.جلوه ها˛انواع˛سطوح و ارکان بهره وری
1-5-2.جلوه های بهره وری
نتایج فعالیت هایی که در رابطه با بهره وری صورت می‌گیرد را می‌توان در چهارجلوه و ویژگی مرتبط با هم نشان داد˛ این ویژگی ها عبارتند از(خاکی˛1377):
   کاهش هزینه ها 2- کم شدن زمان 3- افزایش کمیت 4- بهبود کیفیت   
همانطور که گفته شد استراتژی های بهره وری می‌توانند یکی یا ترکیبی از جلوه های فوق باشند.
2-5-2.انواع بهره وری
معمولا" توجه به مسئله بهره وری خواه در مرحله برنامه ریزی باشد خواه در مرحله اندازه گیری به یکی از 3 صورت زیر مطرح میشود(خاکی˛1377)
   بهره وری جزئی: یعنی بهره وری نسبت بین ستاده و داده یک سیستم تولیدی را به صورت کمی توصیف میکند.هرگاه در نسبت مذکور از بین کلیه داده ها و منابع ˛صرفا" رابطه بین ستاده با یکی از منابع و عوامل تولید مورد بررسی قرار گیرد˛چنین بهره وری را بهره وری جزئی می‌گویند.(بهره وری جزئی = ستاده تقسیم بر یک داده یا عامل تولید).مثلا" رابطه بین تولید و یا زمان مصرف شده (یک منبع تولیدی)یا رابطه تولید با نیروی کار(یک منبع تولیدی) بهره وریجزئی را نشان مید هد.به عبارت دیگر بهره وری جزئی نسبت بیت ستاده حاصل به ازای یکی از          داده های مورد نظر را نشان میدهد.
   بهره وری عامل کار:این نسبت در واقع نشان دهنده ارزش است که استفاده از کارکنان و امکانات سرمایه ای سازمان را به مواد اولیه و قطعات و خدمات خریداری شده کسر شده از ارزش کل ستاده ها نشان میدهد.(به ره وری عامل کار = (هزینه مواد و خدمات تامین شده از خارج از سازمان-ارزش کل ستاده)تقسیم بر هزینه داده های سرمایه و نیروی کار).
صورت نسبت مزبور را ارزش افزوده نیز می‌گویند.
   بهره وری کل:بهره وری کل بر خلاف بهره وری جزئی ˛ رابطه بین ستاده سیستم با کلیه منابع مصروفه را جهت تولید آن ستاده نشان میدهد:
کل وره بهره=(    ستاده      )/((تولید منابع)ها داده کل)
بنابر این هنگامی که در نسبت مذکور کلیه منابع سیستم ˛ نیروی انسانی ˛ مواد اولیه ˛ سرمایه و ...در نظر گرفته شود ˛ شاخص بدست آمده نشان دهنده نحوه بهره برداری از کل منابع است.حال آن که بهره وری جزئی نحوه استفاده یکی از عوامل تولید را جهت تولید کالا یا خدمات نشان میدهد نظیر نسبت بین ستاده با نیروی کار یا نسبت ستاده به مقدار سرمایه مصروف شده.
3-5-2.سطوح بهره وری
بهره وری نشان میدهد نتایج حاصل از کار یک سیستم در قبال استفاده از منابع و امکانات است.بهره وری از حیث آن که در چه سطحی از سیستم ها مورد تجزیه تحلیل قرار دارد به چهار سطح تقسیم بندی می‌شود(خاکی ˛1377) بهره وری در سطح کارکنان : به تجزیه و تحلیل ˛ اندازه گیری و بهبود بهره وری منابع انسانی اختصاص دارد ˛ موضوع بحث آن ارتقاء و بهبود بهره وری نیروی انسانی اعم از نیروی کار مستقیم یا نیرو کار غیر مستقیم است.
   بهره وری در سطح سازمان : بهبره وری یک سیستم سازمانی را مطالعه و ارزیابی می‌کند.
   بهره وری در سطح بخش : بهره وری بخش های مختلف اقتصادی نظیر بهره وری بخشهای صنعت ˛ کشاورزی و .... را مورد مطالعه قرار می‌دهد.
   بهره وری در سطح ملی : بهره وری کل اقتصاد یک کشور را مورد تحلیل و ارزیابی قرار می‌دهد.
بهره وری خواه در سطح خرد ˛ خواه در سطح کلان مطرح شود ˛ می‌تواند بر روی یکی از عوامل تولید یعنی بر روی یکی از داده های سیستم تاکید کند.در گذشته بهره وری صرفا" معطوف به نیروی کار بود (بهره وری جزئی) امروزه بررسی بهره وری سایر عوامل تولید به طور مجزا در قالب بهره وری جزئی و بهره وری کل منابع سیستم به عنوان بهره وری کل مورد توجه پژوهشگران و تحلیل گران سیستم ها قرار گرفته است .بر حسب انواع منابع˛ یک سیستم بهره وری می‌تواند انواع و شقوق گوناگونی به خود بگیرد .مانند : بهره وری زمین- بهره وری نیروی کار-بهره وری ماشین آلات- بهره وری سرمایه-بهره وری اطلاعات- بهره وری زمان.
4-5-2.ارکان اصلی دانش بهره وری
اصول بنیادینی وجود دارند که ارکان اصلی دانش بهره وری را تشکیل می‌دهند(ابطحی    ˛1375) :
   در نظر داشتن این نکته که فعالیتهای سازمان یافته بشر به صورت مداوم و بی پایان ˛ قابل گسترش و بهبود است و تحقیقات و تجربیات در فراگردهای بهبود عملکرد به نفع عالم بشری است.