مقاله و مبانی نظری توسعه گردشگری ,

مبانی نظری و پیشینه تحقیق توسعه گردشگری

در قالب WORD ودر 43 صفحه وقابل ویرایش

فهرست مطالب

تاریخچه و مفهوم توسعه    
تئوری‌های توسعه    
توسعه پایدار    
توسعه گردشگری پایدار    
الگوی توسعه همبافته گردشگری    
مقصد و جامعه گردشگری    
ذینفعان توسعه گردشگری    
معیارهای کلیدی توسعه مقصد    
دلایل پیچیدگی مدیریت مقصدها    
چرخۀ عمر گردشگری    
ظرفیت تحمل    
شاخص رنجش داکسی    
عوامل موثر بر توسعه مقصد گردشگری    
عوامل محیط داخلی مؤثر بر مقصد گردشگری    
عوامل محیط خارجی مؤثر بر مقصد گردشگری    

منابع لاتین

منابع فارسی

پرسشنامه نقش جشنواره ها در توسعه گردشگری

10-1-2- تاریخچه و مفهوم توسعه
برای مروجین اولیه توسعه در دهه 1950، توسعه به معنای رشد درآمد سرانه در مناطق توسعه نیافته تلقی می‌شد و رشد بیشتر یک مفهوم و مقوله کمی بود و این گونه استنباط می‌شد که با رشد تولید ناخالص ملی، می‌توان به توسعه دست یافت، بدین ترتیب شاخص توسعه یافتگی جوامع و یا واماندگی از توسعه در آن زمان به طور عمده شاخص اقتصادی بود. هم‌زمان با تحولات جهانی، مفهوم توسعه نیز گسترش یافت و در ابعاد مختلف تجلی پیدا کرد. در بین اقتصاددانان – جنبه‌های اجتماعی و سیاسی و نهادی توسعه، مورد توجه بیشتری قرار گرفت. در کل اقتصاددانان و نظریه پردازان برجسته علوم اجتماعی و سیاسی پا را فراتر نهاده و توسعه را به مفهومی جامع در بردارنده مفاهیمی مانند توسعه انسانی، فقر زدایی، عدالت و برابری، یکپارچگی اجتماعی، مشارکت مدنی و .... مطرح کردند. بدین ترتیب در مباحث توسعه، افقهای دیگری باز شد و ابعاد و رویکردهای جدیدی در دستور کار سیاستگزاران و برنامه‌ریزان و مجریان توسعه قرار گرفت(ضیایی، 1388).

1-10-1-2- تئوری‌های توسعه
همانگونه که معنی توسعه در طول زمان تغییر یافته، الگوها یا تئوری‌های بسیاری برای توسعه بوجود آمده است آنچه مسلم است توسعه مفهومی فراگیر دارد و به معنی رشد و پیشرفت همه جانبه و مشمول تغییرات است. چهار تئوری اصلی توسعه از دیدگاه شارپلی عبارتند از:
1/ پارادایم مدرنیزم : برخی از شاخص‌ها مانند GNP یا درآمد سرانه، شاخص‌های اصلی توسعه محسوب می‌شوند. در این دوره، رشد اقتصادی به معنای توسعه در نظر گرفته می‌شود. این باور وجود داشت که تمام کشورها و منطقه‌ها طی یک فرایند مشابه از توسعه نیافته به یک کشور یا منطقه توسعه یافته تبدیل می‌شوند و مسائلی مانند فقر و نابرابری اجتماعی به طور خودکار با رشد اقتصادی برطرف می‌شوند.
2/ پارادایم عدم استقلال : در اواخر دهه 1960 و دهه 1970 کشورهای فقیر جهان سوم قدم‌های کشورهای جهان اول را به سمت توسعه یافتگی طی کردند. در این شرایط تئوری وابستگی، گسترش یافت، که در آن بیان می‌شود که توسعه یک فرایند خطی نیست و اینکه، جمعیت فقیر با ادامه این شکل از توسعه به علت وابستگی اقتصادی بالا به جمعیت توسعه یافته همچنان در وضعیت توسعه نیافتگی باقی خواهند ماند. عقب ماندگی یا توسعه نیافتگی در بعضی کشورها به علت وابستگی به سایر کشورهای غنی یا استثمار آنها است. سیستم گردشگری بین‌المللی از طرف بعضی از افراد به عنوان مظهر تئوری وابستگی تلقی می‌شود(شارپلی،2002).
3/ نئولیبراسیم : اشاره به تمایل برنامه‌های بین‌المللی دارد که مستلزم بینش کشورها به اقتصادهای آزاد است. این خود منجر به بدتر شدن شرایط محلی می‌شود(همان).
4/ توسعه جایگزین : در دهه 1980، توسعه جایگزین، ظهور پیدا کرده و به پارادایم غالب تبدیل شد. این پارادایم بیانگر یک تغییر اساسی از تمرکز سنتی بر وسایل و ابزار به سمت مردم است و در آن به ابتکارات و طرح‌های افراد بومی تأکید شده و در مقابل با سه تئوری قبلی قرار دارد که رشد اقتصادی را ترغیب می‌کند. این الگو رویکرد پایین به بالای توسعه را معرفی می‌کند که بر رضایت افراد از نیازهای اساسی تمرکز دارد(شارپلی،2006). در این دوره نگرانی مردم در مورد تخریب زیست محیطی ایجاد شده توسط رشد اقتصادی افسار گسیخته به اوج خود رسید و به ظهور و گسترش یک فلسفه جدید در ارتباط با توسعه یعنی توسعه پایدار – در اواخر دهه 1980، منجر شد(شارپلی ،2008). این الگوی توسعه از تلاقی رشد اقتصادی و محیط زیست گرایی ریشه گرفته است و معمولاً با اصطلاحاتی مانند:
رشد متوازن، توسعه بلند مدت و برابری و عدالت اجتماعی در ارتباط است با گذشت زمان، مفاهیم مربوط به توسعه پایدار، از تأکید بر محیط زیست به سمت الگوهای جدیدتری با تأکید بیشتر بر مردم از جمله، کاهش فقر، توانمند سازی، جامعه و عدالت اجتماعی گسترش یافت(اشلی ،2000).
2-10-1-2- توسعه پایدار
پایداری مفهومی است که به تناوب در توسعه، برنامه¬ریزی و مدیریت گردشگری مورد استفاده قرار می¬گیرد. استفاده امروزی از واژه پایداری به زمان ارایه گزارش بروتلند در سال 1987 باز می¬گردد(هلدن،2000). در این گزارش واژه توسعه پایدار مورد استفاده قرار گرفت. این گزارش به محیط¬زیست کره زمین پرداخت و طی آن در مورد، استفاده از منابع ناپایدار، به منظور آنچه توسعه بسیار سریع عنوان شده، ابراز نگرانی شد. در نشست زمین که سال 1992 در ریودوژانیرو برگزار شد، نگرانی¬ها و موارد مطرح شده در گزارش بروتلند یک بار دیگر مورد تأکید قرار گرفت. این کنفرانس برنامه¬ای را به منظور ترویج توسعه پایدار در سراسر دنیا ارایه نمود. این برنامه به عنوان دستور کار 21 شناخته شده است. دستور کار 21 برنامه¬ کاری است که اصول پایه¬ای مورد نیاز جهت حرکت به سوی پایداری را مشخص می¬کند(هلدن ،164:2000). رویکرد ویژه دستورکار 21 دست¬اندرکار نمودن جوامع محلی در فرایند توسعه از طریق یک رویکرد پایین به بالا است. با این حال، مفهوم توسعه پایدار به طور کامل نه در گزارش بروتلند و نه در گزارش ریو تعریف نشد(میسون،2003، 277).
توسعه پایدار فرایندی است که طی آن مردم یک کشور نیازهای خود را بر می¬آورند و سطح زندگی خود را ارتقاء می¬بخشند، بی آنکه از منابعی که به نسل¬های آینده تعلق دارد، مصرف کنند و سرمایه-های آتی را برای تامین خواسته¬های آنی به هدر دهند(زاهدی،5 : 1388).
مفاهیم و ایده¬آل¬های توسعه پایدار عبارتند از:
    یکپارچگی اقتصادی- محیطی : تصمیمات اقتصادی باید با توجه به آثاری که بر محیط¬زیست می-گذارند، اتخاذ شوند.
    تعهد بین نسل¬ها : در زمان حاضر تصمیمات باید با توجه به نتایجی که بر محیط¬زیست نسل¬های آینده دارند، اتخاذ شوند.
    عدالت اجتماعی : کلیه مردم حق برخورداری از محیطی هستند که بتوانند در آن محیط رشد کرده وشکوفا شوند.
    حفاظت محیطی : محافظت از منابع و حمایت از دنیای جانوری و گیاهی ضرورت دارد.
    کیفیت زندگی : تعریف گسترده¬تری باید از رفاه بشری ارایه شود به نحوی که از محدوده رفاه اقتصادی فراتر رود.
    مشارکت : نهادها باید مجدداً سامان¬دهی شوند به نحوی که از طریق آن¬ها امکان شنیده شدن کلیه صداها در فرایند تصمیم¬گیری فراهم آید(زاهدی، 1388، ص 6).

3-10-1-2- توسعه گردشگری پایدار
اجلاس زمین در سال 1992 دولت¬ها را به سمت توسعه¬ای سوق داد که حداقل زیان و لطمه را به محیط¬زیست وارد کند و گردشگری پایدار نیز جزء توافقات حاصل در دستور کار اجلاس 21 قرار گرفت(پاپلی یزدی، 1389 ص 108).گردشگری پایدار راهی جدید برای مناطق در حال توسعه فراهم می¬آوردکه ارتباطی هم پیوند میان گردشگری و محیط فیزیکی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی احاطه کنندۀ آن را برقرار می¬کند(شارپلی ،2002). گردشگری پایدار، گردشگری است که بتواند در یک محیط، در زمان نامحدود ادامه یابد و از نظر انسانی و فیزیکی به محیط زیست صدمه نزند و تا بدان حد فعال باشد که به توسعه سایر فعالیت¬ها و فرایندهای اجتماعی لطمه¬ای وارد نیاورد(باتلر ،29:1980).
اصول گردشگری پایدار شامل موارد زیر است:
    استفاده پایدار از منابع: حفظ و استفاده از منابع(طبیعی، اجتماعی و فرهنگی) بسیار حایز اهمیت و به معنای تجارت در دراز مدت است.
    عدم مصرف بیش از حد و اتلاف: این امر جلوی هزینه-های بازسازی و زیان¬های درازمدت را می¬گیرد و به کیفیت گردشگری کمک می¬کند.
    حفظ تنوع: حفظ و ارتقای تنوع طبیعی، اجتماعی و فرهنگی برای پایداری درازمدت گردشگری اهمیت ویژه دارد و گردشگری را انعطاف پذیر می¬کند.
    برنامه¬ریزی: بسط و توسعه گردشگری در یک چارچوب برنامه¬ریزی راهبردی که تاثیرات محیط¬زیست را مد نظر قرار می¬دهد، پایداری دراز مدت گردشگری را افزایش می¬دهد.
    حمایت از نظام اقتصاد محلی: گردشگری باید با تحت پوشش قرار دادن فعالیت¬های اقتصادی محلی و مد نظر قرار دادن ارزش¬ها و هزینه¬های محیط¬زیست از نظام¬های اقتصادی حمایت کند.