مقاله و مبانی نظری تعامل والد و فرزند ,

مقاله و مبانی نظری تعامل والد و فرزند

در قالب word و در 13 صفحه و قابل ویرایش و دارای منابع 1403 و 2024

فهرست مطالب::

تعامل والد فرزند
تعامل پدر– فرزند
طرد-پذیرش والدین
رویکردهای نظری به تعامل والد–فرزند
نظریه ی روان تحلیل گری
نظریه زیستی
نظریه رفتار گرایی
نظریه یادگیری اجتماعی
نظریه انسان گرایی
نظریه تعامل گرایی نمادین
نظریه منظومه ای
نظریه طرد – پذیرش والدین
منابع

تعامل والد فرزند
مرور ادبیات مربوطه به روان شناسی و آسیب شناسی نشان می‌دهد که موضوع تعامل مادر– فرزند از عمده ترین زمینه های مطالعه است. از آنجا که مادر نخستین مراقب کودک است و مراحل اولیه رشد تاثیر قطعی بر شخصیت انسان دارد و چون بسیاری از مشکلات روان شناختی ریشه در این تعامل دارند تعامل بین مادر و فرزند مورد توجه خاصی بوده است. وقتی ازتعامل سخن می‌گویم منظور رابطه متقابلی است که بین والدین و فرزندان وجود دارد و اینکه آنها بر یکدیگر اثر می‌گذارند. با مرور ادبیات رشد و تربیت کودک، معلوم می‌شود که سالیان مدید مردم و حتی صاحب نظران بر آن بودند که کودک موجود منفعل است و تاثیری بر والدین و اطرافیان خود ندارد. ولی بعدها، یعنی در عصر حاضر، معلوم شد که نه تنها این طور نیست بلکه از همان روزها و هفته های نخست کودک بسیار فعال، پویا و اثر گذار است(رحیم نژاد شهرستانی، 1402).
ارتباط میان مادر و فرزند، نه تنها از زمان تولد بلکه حتی پیش از آن نیز اثر بسیار مهمی در رشد روانی کودک دارد. اشتیاق مادر به داشتن یا نداشتن کودک دلیلی بر این مدعاست و دارای اثر تعیین کننده در رابطه مادر و کودک است. شخصیت مادر و نگرش او نسبت به کودک نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. ارزش های مثبت خانواده بیشتر به روابط نزدیک کودک با پدر وابسته است تا به مادر، مصاحبت گرم و صمیمانه پدر و پسر سبب می‌شود که پسر اعتماد به نفس و صراحت بیشتری پیدا کند و در او نسبت به دیگران احساس احترام و محبت پدید آید. این در واقع پدر پسر را در مقابله با رویدادها مرد زندگی بار می‌آورد. گرچه معمولاً به اندازه مادر در دختر خود نفوذ ندارد، ولی پدر مهربان و دلسوز به اعتماد به نفس و سازگاری دختر در میان همتایانش کمک کننده موثر است (مختاری مصیبی، 1400).
رابطه بین کودک و مادر بسیار حساس و تغییرات آن بسیار چشمگیر است. ولی رابطه بین کودک و پدر کمتر دچار تغییرات می‌گردد و با ثبات تر است. برای برقرار شدن رابطه صحیح میان مادر و کودک، نه فقط مهارت و آشنا بودن مادر به وظایف مادری مهم است بلکه آشنایی مادر با خصوصیات روانی و رفتاری کودکی که در حال رشد است نیز اهمیت دارد. از آنجا که عموماً نقش مادر در چگونگی رشد اولیه کودک و شکل گیری تعلق در وی بیشتر از بقیه است قدم های اول در ارتباط کودک را مادر بر می‌دارد و به تدریج که کودک بزرگتر می‌شود نقش پدر و سایرین اهمیت پیدا می‌کنند و با افزایش سن و بروز تمایزهای جنسی، کودک با یکی از دو جنس همانند سازی می‌کنند و نقش جنسی خود را بر عهده می‌گیرد (رستمی، 1399).
مادران با دلبستگی ناایمن در ابراز هیجانی خود بی ثباتر، تحریک پذیر، نوسان خلق و عدم حساسیت نسبت به دیگران را نشان دادند. رفتار و خلق عصبی و نامتعادل، بی قراری تکانشوری، تحریک پذیری هیجانی، کم بودن فعالیت روان شناختی، توجه طلبی، احساس ملال یا ناکامی، احساس رقابت جویی و ترس از دست دادن قدرت، رابطه بیشتری با دلبستگی ناایمن مادر و میزان بالاتری از توان پیش بینی کنندگی در اضطراب جدایی کودک داشته اند. این مادران در رفتار مادرانه خود کمتر حساس و حمایت کننده و در حل مشکلات با کودک خود کمتر کمک کننده بوده اند.آنها بیشتر توجه طلب هستند تا توجه کننده و ممکن است با کودک خود در بدست آوردن قدرت یا تسلط رقابت کنند (هاناستوک و براند، 2024).
مادران با دلبستگی ایمن بیشتر از مادران نا ایمن گرم، حمایت کننده و در حل مشکلات کودکان خود کمک کننده تر هستند، مادران دلبسته ایمن گرم تر و حساس تر از مادران ناایمن در رفتار مادرانه خود هستند. این نتایج تایید کننده پژوهش هایی است که معتقدند بین الگوهای دلبستگی مادران و سطوح رفتار مادرانه به عنوان مثال گرم بودن رابطه، عواطف مثبت، علایم افسردگی و اضطراب رابطه وجود دارد ((هاناستوک و براند، 2024).
تعامل پدر– فرزند
در زمینه رابطه والد–کودک در طی دهه های گذشته، بیشتر بر نقش مادر در پرورش فرزندان تاکید شده در حالی که اخیراً اهمیت نقش پدر نیز شناخته شده و در پژوهش های متعدد بر اهمیت حضور پدر در خانواده و نقش وی در سلامت روانی کودکان تاکید شده است. پدر نقش مهمی در خانواده داشته و حضور وی در رشد روانی– اجتماعی کودکان بسیار موثر است پدرانی، که ارتباط مثبت و موثری با کودکانشان داشته، زمان بیشتری را با‌ آنها می‌گذارنند و ارتباط گرم و نزدیکی با‌ آنها دارند، دارای فرزندانی با مشکلات رفتاری کمتر،سازگاری روانی بیشتر و پیشرفت تحصیلی بالاتری هستند (بولز، 2020).
استافورد و به یر (1991) معتقدند که مراقبت توام با عاطفه پدرها از کودک مانند مادرها موجب دلبستگی ایمن می‌شود و هر چه پدرها وقت بیشتری با بچه ها سپری کنند، این تاثیر نیرومندتر می‌شود. مادران وقت بیشتری صرف مراقبت جسمانی و ابراز محبت می‌کنند، پدرها زمان بیشتری را صرف بازی با بچه ها می‌کنند، علاوه بر این پدرها و مادرها به شیوه های متفاوتی با بچه ها بازی می‌کنند، مادرها بیشتر از اسباب بازی استفاده می‌کنند در مقابل، پدرها به ویژه با پسرها به بازی های هیجان انگیزتر و پر جنب و جوش، می‌پردازند. به طور کلی مادران نسبت به پدران زمان بیشتری را در تعامل با کودکان خود می‌گذارنند، در حقیقت تفاوت های موجود در بین میزان گفتگوی پدر–کودک و مادر–کودک آنقدر زیاد است که حجم وسیع تحقیقات صورت گرفته تاثیر پدران بر رشد اولیه زبان کودک را ناچیز فرض کرده اند. مشغولیت اندک پدران با کودک در نهایت این مسئله را مطرح ساخت که پدران هنگام تنهایی در مقایسه با مادران تعامل متمرکز کمتری دارند برای مثال، پدران در اینگونه مواقع به تماشای تلویزیون می‌پردازند و یا به آرامی مشغول مطالعه می‌شود (وودلی، 2022).
پدران کمتر پاسخ دهنده هستند و محبت کمتری را نسبت به کودکانشان ابراز می‌دارند. تعاملات پدرـکودک بیش از تعاملات مادر–کودک دچار از هم گسیختگی می‌شود. بدون شک هنوز مادران نسبت به پدران وقت بیشتری را با کودکان می‌گذرانند. حتی در ازدواج هایی که هر دو طرف به کار مشغول می‌شوند مادران نقش مراقبت اولیه را بر عهده می‌گیرند. با اینحال ظاهراً پدران به اندازه مادران یا حتی بیش از‌ آنها با فرزندانشان باز می‌کنند، بازی پدران با کودکانشان نسبت به بازی مادران با آن ها، تفاوت کیفی دارد. مادران بازی های مهروزانه انجام می‌دهند برای مثال بازی های چهره به چهره نزدیک (مانند رادی موشه و تاپ تاپ خمیر)، اما بازی پدران با کودکانشان عموماً خشن و پر سروصدا است، همچون بالا و پایین پریدن و بالا انداختن کودک. جالب است که پدران هم بازی های خوبی برای کودکانشان هستند اما وقتی کودکان دچار ترس یا ناراحتی می‌شوند، مادرانشان را ترجیح می‌دهند (شیرودآقایی، 1399).
روند وابستگی کودکان به پدران از سال اول زندگی شکل گرفته و طی سال های بعد تشدید می‌شود حضور پدر طی این سال ها در کنار کودک، منجر به رشد توجه و تمرکز، انضباط عاطفی و شناخت اجتماعی در فرزندان شده، به افزایش سازگاری و کاهش پرخاشگری در پسران و کاهشاضطراب و افسردگی در دختران و پسران منجر می‌شود و در جهت گیری جنسی مناسب‌ آنها نقش مهمی را ایفا می‌کند. کرسپو، کایل پیکووسکی، پریور و جوس (2011) بیان کردند عملکردهای خانواده (مانند ارزش نهادن و تمرین آداب و رسوم خانوادگی) باعث تعاملات مثبت پدر-فرزند و مادرـفرزند و کمک به سازگاری رفتاری کودکان می‌شود. همچنین شواهدی وجود دارد که در خانواده ها ی منسجم تر، کودکان از تعامل مثبت تر با والدین، مشکلات سازگاری و عاطفی کمتری برخوردارند(عدلخواه، 1401).

منابع
رحیم نژاد شهرستانی، محمد(۱۴۰۲).آموزش فرزندپروری مثبت بر سلامت روان، تعامل والد فرزند، پرخاشگری فرزندان و عملکرد خانواده مادران سرپرست خانوار. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان.
مختاری مصیبی، مریم (1400). اثربخشی درمان مبتنی بر تعامل والد-کودک بر تنظیم هیجان و کاهش اضطراب مدرسه دختران.رساله دکتری روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس.
رستمی، صفدر(۱۳۹۹).مقایسه اثربخشی آموزش تعامل والد-کودک و آموزش فرزندپروری به شیوه آدلر-درایکورس بر بهبود کیفیت رابطه والد-کودک درکودکان طلاق. رساله دکتری روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور.
شهبازی،فریده(۱۴۰۰). اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی بر تعامل والد- کودک و رفتارهای اجتماعی کودکان دارای خودکنترلی پایین.رساله دکتری روان‌شناسی عمومی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد.
عدلخواه،شیوا(1401). مقایسه اثربخشی بسته‌ی ارتباطی والد-کودک با درمان تعامل والد-کودک بر اختلالات عاطفی و رفتاری و استواری کودکان با اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی. رساله دکتری روان‌شناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان).
شیرود آقایی، الهام(۱۳۹۹). مقایسه اثربخشی بازی درمانی و درمان تعامل والد-کودک بر کنش های اجرایی و تعامل والد-کودک در کودکان با اختلال نافرمانی مقابله‌ایرساله دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس.
بادیفورد مک‌نیل، چریل، همبری_کیگین، تونی (۱۴۰۲).درمان مبتنی بر تعامل والد- کودک (PCIT).مترجم: دکتر سید بدرالدین نجمی، نازیتا جانقربان.ناشر: انتشارات ارجمند.تاریخ تألیف اثر به زبان اصلی ۲۰۱۰.
ابو سلیمان، عبدالحمید. طالب، هشام. (1399). روابط والدین و کودک (راهنمایی برای پرورش فرزندان) انتشارات داستان.

Hanstock, T., & Brand, M. (2024). Parent–Child Interaction Therapy (PCIT). Psychological Treatment Approaches for Young Children and Their Families, 165.
Bowles, C. L. (2020). Resilience and the Parent-Child Relationship: Cultivating Attachment, Parental Self-Efficacy, Emotional Regulation, and Communication to Promote Resilient Processes in Early Childhood (Doctoral dissertation, Alliant International University).
Woodlee, K. X. (2022). Examining the Impact of Parent-Child Interaction Therapy on Intimate Partner Violence (Doctoral dissertation, University of Oregon).
Davis III, R. F. (2020). Evaluating a Companion Homework App for Parent-Child Interaction Therapy (Doctoral dissertation, Auburn University).
Barrett, G. E. (2020). An Exploration of Questions as They Apply to Signing and Oral Deaf Children Participating in the Baseline Session of Parent-Child Interaction Therapy (PCIT). Gallaudet University.
Woodfield, M. J. (2024). Re-implementation of Parent-Child Interaction Therapy (PCIT) for Childhood Conduct Problems in Aotearoa/New Zealand (Doctoral dissertation, ResearchSpace@ Auckland).
Conyers, S. (2024). Examining the Role of Parental Stress, Adult Attachment, and Parent-Child Interactions in Parent Perceptions of Children With Neurodevelopmental Disorders (Doctoral dissertation, Alliant International University).