مقاله و مبانی نظری و پیشینه تحقیق کارآفرینی آموزشی ,

مقاله و مبانی نظری و پیشینه تحقیق کارآفرینی آموزشی

در قالب word و در 57 صفحه و قابل ویرایش و داری منابع سال 1399و 2020

فهرست مطالب
مقدمه
کارآفرینان
کارآفرینان اجتماعی
کارآفرینان اجتماعی در آموزش
تعریف کارآفرینی آموزشی
ظهور کارآفرینی آموزشی
اهمیت کارآفرینی آموزشی
چارچوب کارآفرینی آموزشی
صلاحیت‌های کارآفرینی آموزش
ترسیم دامنه کارآفرینی آموزشی
نوآوری و تغییر در آموزش
شش اصل نظام آموزشی کارآفرین
منابع کارآفرینی آموزشی
کارآفرینان آموزشی
اقدامات کارآفرینان آموزشی
ویژگی‌های کارآفرینان آموزشی
پیامدهای کارآفرینی آموزشی
پیشینه پژوهشی
منابع

مقدمه
کارآفرینی آموزشی در سال‌های اخیر به ویژه در جهان غرب مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است(عمر آتالای و یمینی، 2017: 140). این امر با کاهش سرمایه‌های عمومی و تامین مالی مؤسسات آموزشی و عدم موفقیت مؤسسات آموزشی در تامین بودجه خود از درون گسترش یافته است. با این وجود مفهوم کارآفرینی آموزشی برای بسیاری از افراد ناشناخته است. از این رو امکان سنجی کارآفرینی آموزشی در مؤسسات آموزشی موضوعی بسیار مهم و ضروری است(موسک و بادورا، 2018: 126).
امروزه دامنه کارآفرینی به فراتر از حوزه اصلی آن برای شروع سرمایه گذاری های جدید در بخش تجارت گسترش یافته است. به طور کلی کارآفرینی شامل: رفتارهای ابتکاری، سازماندهی و سازماندهی مجدد سازوکارهای اجتماعی و اقتصادی برای تبدیل منابع و موقعیت ها به سود عملی و پذیرش ریسک یا شکست است(ریپا و سکوندو، 2019: 902). در زمینه آموزش نیز علاقه رو به رشدی به پدیده کارآفرینی به وجود آمده است. این امر توجه دست اندرکاران در زمینه آموزش در سطوح مختلف را به خود جلب کرده است. همچنین تعداد فزاینده‌ای از شیوه‌ها، فعالیت‌ها یا حتی کل نهادی‌های بخش آموزش اکنون به عنوان کارآفرین توصیف شده‌اند(سیمون، سکوندو و اسکیوما، 2017: 60). همچنین این امر با افزایش زیاد تعداد خروجی‌های تحقیقاتی مرتبط با این موضوع در مجلات آموزشی و مجلات کارآفرینی همراه است(مان، 2010: 1).
در واقعیت کارآفرینی آموزشی چیست؟ از یک سو مطمئناً مربوط به نقش ها و رفتاری‌های خاص فردی در بخش آموزش است. برخی از پژوهشگران کارآفرینی آموزش را مرتبط با فعالیت‌های افرادی می‌دانند که به دنبال تغییر در سیستم عمومی آموزش هستند و باعث می‌شوند که تغییر و تحول بنیادی در نحوه ارائه آموزش صورت گیرد. این افراد حرفه‌ای هستند که از فرصت‌های بازار در بخش آموزش استفاده می‌کنند، رهبران عمومی هستند که به دنبال تغییر در سیستم آموزش هستند و رهبران غیر انتفاعی هستند که نوآوری ایجاد می‌کنند و سازمان‌های خارج از سیستم اصلی، آموزش ایجاد می‌کنند(تسک و ویلیانسون، 2006: 45). از طرف دیگر، کارآفرینی آموزشی نیز به فعالیت‌های سطح مؤسسه مربوط می‌شود که منجر به نوآوری و تغییر می‌شود(هس، 2007: 26). با این حال، با اهداف، اشکال و فعالیت‌های متنوعی که به کارآفرینی آموزشی مربوط می‌شود، معنای دقیق آن کاملاً واضح نیست. علاوه بر این، در حالی که ادبیات موجود بر تعریف کارآفرینی آموزشی متمرکز شده است، هنوز تمایز مفهومی روشنی در مورد حوزه کارآفرینی آموزشی از حوزه های دیگر وجود ندارد. در نتیجه یک رویکرد سیستماتیک تر برای بررسی حوزه کارآفرینی آموزشی مورد نیاز است(مان، 2010: 2).

کارآفرینان آموزشی مبتکرانی شاخص هستند که ممکن است ویژگی ها و فعالیت‌های آن‌ها منجر به تحول و نه صرفاً بهبود جزئی در سیستم آموزش عمومی‌شود. این تعاریف در تجارب کسب شده توسط کیم اسمیت به دست آمده است که به عنوان کارآفرین و سرمایه گذار در بخش های غیر انتفاعی و انتفاعی در 20 سال گذشته فعالیت داشته است(عمری و افی، 2020: 3). پژوهشگران اعتقاد دارند که برای تعریف کارآفرینی آموزشی ابتدا باید ویژگی‌های که به طور کلی کارآفرینان را مشخص می‌کنند درک شود، سپس ویژگی‌های کارآفرینان اجتماعی و مواردی که امروزه کارآفرینی اجتماعی را به یک نیروی بالقوه قدرتمند در آموزش تبدیل می‌کند، مشخص شود (هس، 2016: 22).

2-2-17-ظهور کارآفرینی آموزشی
دلایل ظهور کارآفرینی در بخش آموزش را می‌توان از چندین منظر توضیح داد. از دیدگاه متعارف کارآفرینی، ظهور کارآفرینی آموزشی را می‌توان به وجود فرصت‌های بازار در بخش آموزش نسبت داد. این منظر با سنت اتریشی در اقتصاد به عنوان نمونه در کارهای هایک (1949) و کرزنر (1976) که بر عدم تعادل بازار و هوشیاری نسبت به چنین عدم تعادلی به عنوان فرصت‌های بازار تأکید دارد. از این رو نقش کارآفرینان آموزشی ارائه خدمات یا کالاهای به موقع به بازارهای آموزش است تا بتواند از این فرصت‌ها استفاده کند. با این وجود چنین فرصت‌هایی در آموزش لزوماً سودآور نیست(مارسچ، هارمز، کایلر و ویممر-ورم، 2016: 174). از سوی دیگر شومپیتر(1934) به عنوان یک توضیح جایگزین تأکید کرد که نقش اصلی کارآفرین نوآوری یا ایجاد ترکیبات جدید از جمله معرفی کالاهای جدید یا روش‌های جدید تولید، افتتاح بازارهای جدید و ایجاد انواع جدید از صنعتی سازی است. بر طبق گفته های وی، کارآفرینان از رویای خود برای ایجاد یک قلمرو جدید، اراده برای پیروزی و شادی از ایجاد یک ابتکار، انگیزه می‌گیرند. بنابراین کارآفرینی توسط برخی از افراد با استعداد و بسیار با انگیزه آغاز می‌شود. در زمینه آموزش آن دسته از افرادی که تغییرات جدید آموزشی، ابتکارات و مؤسسات را به وجود می‌آورند، می‌توانند به عنوان کارآفرینان آموزشی در نظر گرفته شوند(مان، 2010: 2).
جدا از دیدگاه‌های فوق، در دهه‌های اخیر با ایجاد تغییراتی در بخش آموزش، نیروهای پیشرونده تری برای کارآفرینی آموزشی به وجود آمده است. طبق گفته‌های اسمیت و پیترسن(2006: 22) این تغییرات شامل موارد زیر است: 1) تغییر در انتظارات سیستم‌های آموزشی برای نوآوری بیشتر و کیفیت بالاتر، 2) تغییر در ساختار بازار با تأکید بر استانداردهای پاسخگویی، 3) تغییر در دسترس بودن منابع به دلیل سیاست های بازار محوری و در دسترس بودن بودجه خصوصی برای آموزش، 4) ظهور دانش و فن آوری جدید که فرصت‌هایی برای ایجاد تغییر در جنبه های مختلف آموزش ایجاد می‌کند. همچنین چان و لو (2007: 305) اظهار داشتند که روند جهانی کارآفرینی دانشگاهی با تأکید بر کیفیت، پاسخگویی و بازاریابی مرتبط است، به عبارت دیگر کل بخش آموزش پویاتر شده است به گونه‌ای که فرصت انجام اقدامات کارآفرینی به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. در این زمینه به صورت مستمر در حال پویا شدن آموزش، دامنه کارآفرینی آموزشی در آموزش عالی از اهمیت بیشتری برخوردار است و به دلیل مقررات کمتر در این مورد و ارتباطات مستقیم این بخش با توسعه اقتصادی به آسانی به دست می‌آید(شان، 2017: 24). از طرف دیگر در بخش مدارس نیز چنین روندی در حال ظهور است و غالبا با معرفی رقابت از طریق سیستم‌های بازاریابی انتخاب مدارس و هزینه‌های آموزشی در برخی از کشورها همراه است(مان، 2010: 2). با این حال، طبق گفته‌های هس(2007: 26)، انتخاب‌ها به تنهایی لزوماً باعث افزایش کارآفرینی نمی‌شود، زیرا باید فرصت‌هایی برای کارآفرینان آموزشی وجود داشته باشد که وارد این زمینه شوند، منابع خود را به دست آورند، استعداد جذب کنند، عادلانه رقابت کنند و از موفقیت خود منتفع شوند. با استناد به مطالب فوق، می‌توان گفت که رهبران آموزشی نوآوری و تغییراتی را آغاز می‌کنند، آنها همچنین به تغییرات و فرصت‌های ایجاد شده در خارج پاسخ می‌دهند. بنابراین کارآفرینی آموزشی، با پدیده‌های رهبری، نوآوری و تغییر مضامین مهمی در پویایی آموزش همراه است(شان، 2017: 24).
2-2-18-اهمیت کارآفرینی آموزشی
اهمیت کارآفرینی در تامین مستمر و یا پرورش افراد کارآفرین به عنوان نقطه اصلی رونق اقتصادی اثبات شده است. کارآفرینی آموزشی بر توسعه دانش کارآفرینی، ظرفیت، مهارت و همچنین نگرش و اهداف کارآفرینی متناسب با نیازهای اقتصادی متمرکز است. بسیاری از مطالعات اهمیت کارآفرینی آموزشی را برای ایجاد مشاغل جدید و توسعه اقتصادی نشان داده اند(تانگ، 2011: 1). مطالعه چو (1988) نشان داد که کارآفرینی در آموزش باعث ارتقاء قصد کارآفرینی می‌شود، زیرا دانش و مهارت‌های کارآفرینی کسب شده توسط شرکت کنندگان می‌تواند باعث برانگیختن علاقه و انگیزه آنها برای راه‌اندازی کسب و کار یا ایده‌های جدید شود. منیزس و پارادی (2007)به مطالعه 287 دانشجوی مهندسی(177 دانشجوی کارآفرینی و 110 دانشجوی گروه کنترل) پرداختند و رفتار کارآفرینی آن‌ها را به مدت 15 سال پیگیری کردند. آنها دریافتند که 48 درصد دانشجویان گروه کارآفرینی پس از فارغ التحصیلی شرکت‌های خود را ایجاد کرده‌اند و این رقم بالاتر از نرخ استارت آپ، 26 درصد کسانی است که دوره آموزش کارآفرینی را دریافت نکرده بودند. در مطالعه هنری، هیل و لیتچ (2004: 251) مشخص شد که کارآفرینی در برنامه آموزشی دانشجویان نرخ کارآفرینی را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. رفتار کارآفرینانه به طور فزاینده‌ای محبوب شده است، تقاضا برای بهتر کردن مهارت‌ها و توانایی‌های کارآفرینی را برای مقابله با ریسک ها و عدم قطعیت ها برانگیخته است. نوآوری، خلاقیت ، اعتماد به نفس، ریسک‌پذیری، آمادگی برای تغییر و حل مشکلات از راه های متفاوتی برای مقابله با چالش‌های پویایی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی روز به روز مهم‌تر می‌شود. همه این خصوصیات در واقع مربوط به کارآفرینی است. بنابراین هر روز نیاز به آموزش کارآفرینی بیشتر می‌شود(تانگ، 2011: 3). انتظار می‌رود که آموزش کارآفرینی با پیشرفت توانایی‌های شناختی مورد نیاز برای استفاده از فرصت‌های شغلی و ایجاد مشاغل، کارآفرینی را ارتقاء بخشد(دی تین و چاندلر، 2004: 243). از طریق قرار گرفتن دانشجویان در برابر تجارب شناسایی و دنبال کردن یک فرصت شغلی، آن‌ها می‌توانند، تئوری‌ها و تکینک‌های مورد نیاز برای شروع یک کار را یاد بگیرند و درونی کنند. با توجه به این اثرات کارآفرینی آموزشی باید کشف یا شناسایی فرصت‌ها را تقویت کند(پارکر، 2006: 440). کارآفرینی آموزشی همچنین می‌تواند کارآفرینی را از طریق تأثیر فرهنگی بر نگرش و اهداف دانشجویان تقویت کند(پیترمن و کندی، 2003: 130). بنابراین کارآفرینی آموزشی باید گسترده و متناسب با عمل باشد و می‌بایست مهارت‌های مدیریت، رهبری و سازماندهی را فراهم کند و بر رویکردهای برنامه ریزی تجاری تأکید کند. دانشجویانی که در معرض آموزش کارآفرینی قرار می‌گیرند، نگرش و دانش کارآفرینی را باید در خود توسعه دهند تا بتوانند کسب و کار و شغل خود را آغاز کنند(آلمیدا، دیاس و فیگوریدو، 2019: 104). هارتشورن (2001: 208) اظهار داشت که با یادگیری کارآفرینی، هر دانشجویی فرصت کارآفرینی را دارد. افراد مختلف برای انجام فعالیت‌های کارآفرینی از قابلیت‌ها و ویژگی‌های متفاوتی برخوردار هستند. این مهم است برای دانشجویان رشته‌های مختلف زمینه یادگیری کارآفرینی را فراهم آورید. از این رو ضروری است که دوره‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌های کارآفرینی نه تنها برای دانشجویان مهندسی، بلکه برای دانشجویان در رشته‌های علوم اجتماعی و انسانی نیز فراهم شود.

پیشینه تجربی
2-3-1-مطالعات داخلی
حبیبی، محمدداودی و محمدخانی (2020) در پژوهشی با عنوان شناسایی عوامل توسعه کارآفرینی آموزشی در آموزش عالی به این نتیجه رسیدند که عوامل آموزشی، سازمانی، فردی، فرهنگی، اجتماعی و رفتاری از عوامل مؤثر برای توسعه اخلاق حرفه ای در امر کارآفرینی آموزشی هستند. اخلاق حرفه ای در زمینه کارآفرینی آموزشی شامل پنج بعد توجه آموزشی، سازمانی، ارتقای اخلاق حرفه ای، رفتاری و فرهنگی اجتماعی است. اخلاق حرفه ای یکی از اساسی ترین نیازها در بخش های مختلف آموزش در کشور است و می‌تواند زمینه های را برای وضعیت رکود و عدم اعتماد و اطمینان و سردرگمی فرهنگی را فراهم کند.
مردایان و همکاران(1399) پژوهشی با عنوان شناسایی عوامل توسعه کارآفرینی آموزشی در نظام آموزش عالی صورت دادند، برای انجام این پژوهش علاوه بر مطالعۀ اسنادی، از تکنیک تحلیل مضمون با نرم افزار MAXQDA12، برای شناسایی عوامل و مؤلفه ها استفاده شده است. در ضمن مصاحبه های نیمه ساختار یافته با خبرگان دانشگاهی (رشته‌های مدیریت آموزشی، کارآفرینی، آموزش علوم دریایی، مدیریت دولتی) در سال 139۸ به صورت کد های باز و محوری و گزینشی انجام شده و برای تعیین مؤلفه های اثرگذار و اثرپذیر از تکنیک دیمتل استفاده شده است.در این پژوهش ۱۴۸ کد باز و ۴۵ کد محوری و در نهایت 1۲ مؤلفه اصلی برای توسعه کارآفرینی آموزشی مشخص شد. پس از آن با توجه به پرسشنامه ماتریسی تصمیم گیری مقایسات زوجی از ۲۰ خبره در زمینه های کارآفرینی آموزشی به عنوان نمونه استفاده شد.در نهایت مؤلفه های انتشارات، گواهی ثبت اختراع، قرارداد پژوهشی،فرهنگ سازمانی، مدیریت کلان و ساختار سازمانی از عوامل اثرگذار و دانشجو، محتوای درسی، کسب و کار زایشی، منابع مالی، اساتید و مدیریت کلان از عوامل اثرپذیر شناسایی شدند. از نظر خبرگان مؤلفه انتشارات از تأثیرگذارترین عوامل در توسعه کارآفرینی آموزشی در نظام دانشگاهی بیان شده است.

2-3-2-مطالعات خارجی
ریتر (2020) در پژوهشی با عنوان مربیان کارآفرین: بررسی انتقال حرفه ای تجارب مربیان در زمینه فعالیت‌های آموزشی، به این نتیجه رسید که مؤسسات آموزشی اشتیاق و توانایی مربیان را برای خلاقیت در محیط مدرسه و کلاس درس خفه می‌کند. مدارس فرصت‌های توسعه ای برای مربیان در جهت یادگیری مهارت‌های تجاری و منابع مالی مورد نیاز برای فعالیت‌های کارافرینی را فراهم نمی‌کنند. عدم مشارکت استراتژیک بین بخش های خصوصی، بخش های دولتی و دولت که به دلیل محدودیت بودجه، فعالیت‌های کارآفرینی را تحت فشار قرار می‌دهد. کارآفرینان به ریسک‌پذیری بالا و توانایی جهت یابی در موقعیت های مبهم نیاز دارند که می‌تواند از طریق شبکه های حرفه ای، مربیان و تأثیرگذارها به دست آید. کارآفرینان باید ترکیبی از قدرت، اشتیاق، ایستادگی داشته باشند تا امکان انتقال به فعالیت‌های جدید تجاری را فراهم کنند.
بولدوریانو، آیونسکو، برکو و بدرول-گریگوروتا (2020) آموزش کارآفرینی از طریق مدل های موفق کارآفرینی موفق در مؤسسات آموزشی عالی به این نتیجه رسیدند که آموزش کارآفرینی مبتنی بر الگوهای کارآفرینی موفق ممکن است بر نگرش‌ها و اهداف دانشجویان تأثیر بگذارد و می‌تواند منجر به جهت گیری بالاتر و درک مثبت تر دانشجویان نسبت به مزایایی اجتماعی کارآفرینی (مشاغل جدید) در مقایسه با مشاغل مالی (درآمد بالا) شود. همچنین یافته های پژوهش نشان داد که اگر مربیان می‌خواهند کارایی آموزش متمرکز بر توسعه مهارت‌های کارآفرینی را بهبود بخشند، برنامه‌های تحصیلات تکمیلی باید برای دانشجویان تجاری و غیر تجاری طراحی شود، زیرا مطالعه موفقیت‌های کارآفرینی موفق تأثیر متفاوتی بر این دو گروه دارد.

قسمتی ازمنابع فارسی
ابطحی، سید حسین، شریف زاده، فتاح و ابراهیم پور، حبیب(1389)، بررسی مفاهیم، نظریه‌ها و مدل های کارآفرینی اجتماعی و ارائه مدل مفهومی، مدیریت فرهنگ سازمانی، 8(21): 87-112.
اجاقی، صبا(1394)، ارزشیابی کیفیت خدمات آموزش کارآفرینی بر اساس مدل سروکوال و ارائه مدل تحلیلی مشکلات آموزش کارآفرینی، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت کارآفرینی، دانشگاه رازی کرمانشاه.
اجاقی، صبا؛ رضایی، بیژن؛ نادری، نادر و جعفری، حبیب(1395)، ارائه ي الگوي مفهومي مؤلفه هاي خرد و کلان نظام آموزش کارآفريني، نشريه کارآفريني در کشاورزي، 3(4): 39-54.
احمد پور داریانی، محمد (1384)، کار آفرینی،تعاریف،نظریات،الگو ها، تهران:انتشارات پردیس.
اردلان، محمدرضا و سلطانزاده، وحید(1394)، تأثیر پذیری کارآفرینی اجتماعی از رهبری هوشمند با نقش میانجی یادگیری سازمانی، نشریه توسعه کارآفرینی، 8(3):498-512.
استراس، آنسلم و کوربین، جولیت(1393)، اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه ها و شیوه ها، ترجمه بیوک محمدی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
اصلانی، منیره(1397)، تأثیر آموزش دانشگاهی و ویزگی‌های شخصیتی بر قصد کارآفرینی، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه تبریز.
اکبری، کرامت اله(1382)، نقش نظام آموزشی_ پژوهشی در توسعه کارآفرینی، مجموعه مقالات کارآفرینی و فناوری پیشرفته، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
اکبری، کرامت اله(1398)، توسعه کارآفرینی : رویکرد آموزشی، تهران: انشتارات جهاد دانشگاهی.
آگهی، حسین و خالدی، خوشقدم(1391)، آموزش کارآفرینی، کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی.
باب الحوائجی، فهیمه و زمانی راد، نسترن(1392)، سنجش رابطه سرمایه اجتماعی و کارآفرینی اجتماعی، فصلنامه نظام ها و خدمات اطلاعاتی، 2(2): 67-78.
بازرگان، عباس(1393)، مقدمه ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته: رویکردهای متداول در علوم رفتاری، تهران: نشر دیدار.
بکان، سلیل، جهانیان، رمضان و ایران نژاد، پریسا(1399)، سازوکارهای توسعه کارآفرینی پایدار در ساختار و جهت گیری های یک نظام آموزشی، فصلنامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 51(3): 499-521.
بلاددی، عباس(1396)، رابطه کیفیت برنامه‌های آموزشی با کارآفرینی و خلاقیت دانشجویان رشته علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد مرودشت.
پای خسته، پریسا؛علم بیگی، امیر و بطاحی، سیدسمیه(1396)، بررسي شايستگي هاي مورد نياز توسعه کارآفريني پايدار در آموزش عالي کشاورزي، فصلنامه پژوهش مديريت آموزش کشاورزي، 40(1): 32-43.
پور آتشی، مهتاب (1387)، نهادینه کردن آموزش کارآفرینی در نظام آموزش عالی، نامه آموزش عالی، سال اول، شماره اول، صص 63-49.
پورآتشی، مهتاب(1397)، دانشگاه کارآفرین: از مفهوم تا عمل، تهران: نشر جهاد دانشگاهی.
تاج الدین، محمد( 1394). رابطه بین کارآفرینی شرکتی، بازار گرایی، انعطاف پذیری سازمانی، رضایت شغلی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
جمشیدی، سارا(1399)، شناسایی عوامل مؤثر بر کارآفرینی زیست محیطی با تأکید بر بافت های سنتی شهر های تاریخی(مطالعه موردی: شهر همدان)، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیکی.
چاوشی نجف آبادی، زهره و داودی، سید محمدرضا(1398)، شناسایی عوامل مؤثر بر کارآفرینی آموزشی: مطالعه موردی هنرستآن‌های فنی و حرفه ای و کاردانش شهرستان نجف آباد، فصلنامه برنامه درسی ایران، 14(52): 91-130.
چوبداری، محسن(1395)، نقش تعاملی عوامل فرهنگی و آموزش کارآفرینی بر نیت و انگیزش کارآفرینی دانشجویان دانشگاه تبریز، پایان نامه کارشناسی ارشد آموزش و بهسازی منابع انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
حاتمی، سلمان(1399)، تاثير توان نوآوري بر کارآفريني بين المللي(مطالعه موردي کارکنان ستادي بانک پارسيان استان تهران)، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.
حافظ نیا، محمدرضا(1384)، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی،تهران: انتشارات سمت.
حجازي، اسد؛ نوه ابراهيم، عبدالرحيم؛ بهرنگي، محمد رضا و زين آبادی، حسن رضا(1394)، شناسايي عوامل تاثيرگذار بر برنامه‌هاي توسعه آموزش کارآفريني در نظام آموزش عالي ايران (چهارچوبي براي برنامه ريزي اجرا و ارزيابي)، فصلنامه رهيافتي نو در مديريت آموزشي، 6(1): 229-240.
حسینی، اکرم(1398)، توانمندسازی مدارس با تأکید بر نظام مراقبت اجتماعی دانش آموزان جهت ارائه مدل، پایان نامه دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری.
حقیقی، غلامرضا(1398)، شناسایی و رتبه بندی موانع کارآفرینی دانشجویان (مورد مطالعه: مؤسسه آموزش عالی الکترونیکی ایرانیان)، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت کسب و کار، مؤسسه آموزش عالی الکترونیکی ایرانیان.
خان محمدی فرد، رباب(1397)، بررسی نقش آموزش های دانشگاهی در توسعه قابلیت ها و فعالیت‌های کارآفرینی دانشجویان بین رشته ای، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت کارآفرینی، دانشگاه پیام نور استان تهران.
خانی جزنی، جمال(1388)، تأثیر آموزش کارآفرینی بر ارتقای فرهنگ کارآفرینی در دانشگاه‌های کشور»، فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، 10: 242-265.
خبازراده رضایی، شیرین(1398)، بررسی نقش برنامه‌های انگیزاننده‌های آموزشی کارآفرینی بر قصد کارآفرینی دانشجویان با توجه به نقش تعدیل گر محیط کسب و کار، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه پیام نور استان تهران.
خزائی، علی رضا(1394)، رابطه هوش تجاری با کارآفرینی الکترونیکی(مورد مطالعه: شرکت سروش مهر رضوان)، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی، مؤسسه آموزش عالی فارابی.